17. YÜZYILDAKİ ISLAHAT (YENİLİK) HAREKETLERİ


II. Osman (Genç Osman)       

17. yüzyılda ıslahat yolunda ilk  ciddi adımı Genç Osman atmıştır. Genç Osman’ın ıslahatları şunlardır:

  1. Şeyhülislam’ın fetva vermek dışındaki yetkilerini elinden aldı. Böylece ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını engelledi.
  2. Maliyeye önem verdi. Din adamlarına ve askerlere fazladan verilen paraları kesti.
  3. Genç Osman, saray dışı  evlilik yaparak sarayı halka açmaya çalışmıştır. Genç Osman bu yönü ile sosyal alanda ıslahat yapan ilk padişahtır. 
  4. İlk kez Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşünmüştür. Bunu haber alan yeniçeriler Genç Osman’ı öldürmüşlerdir.          

 
IV. Murat 

 

  1. İçki, tütün, gece sokağa çıkma yasağı getirmiştir.
  2. 2- Koçi Bey’e duraklamanın nedenleri ve çareleri ile ilgili Koçi Bey Risalesi’ni hazırlattı.
  3. 3- Kuvvet ve şiddet yoluyla devlet otoritesini yeniden sağlamıştır. 
  4. 4- Yeniçeri ve sipahi zorbalarını ortadan kaldırdı. Bu durum İstanbul’da asayiş ve güvenliğin yeniden kurulmasını sağladı.
  5. 5- İran üzerine iki sefer düzenledi. Bu seferler sırasında Anadolu’daki Celaliler ortadan kaldırılmış, emniyet ve güvenlik sağlanmıştır.
  6. 6- Tımarlar eskiden olduğu gibi savaşlarda yararlılık gösterenlere verilmiştir.   

 Islahatçı Sadrazamlar 

Kuyucu Murat Paşa 
   I. Ahmet devrinde sadrazam olmuştur. Celali isyanlarına karşı sert tedbirler aldı. Bunun için bir çok isyancıyı idam ettirdi.


Tarhuncu Ahmet Paşa  
    IV. Mehmet zamanında sadrazam oldu. Tarhuncu Ahmet Paşa’nın ıslahatları şunlardır:

  1. Hazineye borcu olan kişilerden bu borçları tahsil etti.
  2. Bütçe açığının saray masraflarının çokluğundan ve lüzumsuz harcamalardan kaynaklandığını görerek bunları azaltmaya çalıştı.
  3. Osmanlıda ilk defa resmi devlet bütçesini hazırladı.
  4. Divan üyeleri ve bazı yöneticilerden hazineye para aktardı.

    Çıkarı elden giden kimselerin faaliyetleri sonucunda, Tarhuncu Ahmet Paşa idam edilmiştir. 

Köprülü Mehmet Paşa
    Valide Turhan Sultan’ın teklifi üzerine, Köprülü Mehmet Paşa bazı şartlar karşılığında sadrazam olmayı kabul etmiştir. Böylece şart koşarak sadrazam olan ilk kişi olmuştur. Faaliyetleri: 

  1. İlk iş olarak ilmiye sınıfı ile uğraştı. Ulemaya nasihatlarda bulundu. 
  2. Devletten haksız yere alınan paraları kesti.
  3. Erdel’deki isyanı bastırdı.
  4. Savaştan kaçan yeniçerileri cezalandırdı.
  5. Devletin gelir ve giderlerini dengeleyerek maliyeyi düzenledi.
  6. Devlet kadrolarına işin ehli olan kişileri atadı.
  7. Çanakkale Boğazındaki Venedik ablukasını kaldırdı.
  8. Venedikliler tarafından işgal edilen İmroz, Limni’yi geri aldı.

    Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
     Babası Köprülü Mehmet Paşa’dan sonra sadrazam oldu.

  1. Maliyeye önem vererek bütçe açığını kapattı.
  2. Orduyu disiplin altına aldı.
  3. Venediklilerden Girit adasını aldı.
  4. Avusturya’dan Uyvar kalesini alıp, Vasvar Antlaşmasını imzaladı.
  5. IV. Mehmet ile Lehistan seferine çıkarak Bucaş Antlaşmasını imzaladı.

 17. yüzyılda köprülüler ailesinden sadrazamlık makamına getirilen diğer devlet adamları şunlardır:
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
    II. Viyana kuşatmasındaki başarısızlığı yüzünden idam edildi. 
Köprülü Fazıl Mustafa Paşa


Amcazade Hüseyin Paşa
    Kutsal İttifak savaşlarına son vererek Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarını imzaladı.

 Islahatların  Özellikleri

  1. Bu dönem ıslahatları gelişme aşaması bulamamış düşünce aşamasında kalmıştır.
  2. Kuvvet ve şiddet yolu ile ülkede asayişin sağlanması yoluna gidilmiştir.
  3. Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.
  4. Yeniçeri, ulema ve halkın tepkisi ile karşılaşmıştır.
  5. Yönetim, hukuk ve teknik alanlarında ıslahat yapılmamıştır.
  6. Duraklamaya çözüm olmadı.
  7. Islahatların ağırlık noktasını ordu ve ekonomi oluşturur.
  8. Islahatların öncülüğünü padişah ve devlet adamları yapmış ve ıslahatlar şahıslara bağlı kalmıştır.