Akis sanatı nedir?
Akis, bir mısra veya cümlenin yahut cümle içinde bir ibarenin sonunu başa, başını sona alarak yeni bir ibare ve tamlama meydana getirmektir. Bazen bu şekilde yeni bir mısra veya cümle meydana getirilir. Yer değiştiren kısımlar anlamlı parçalar olmalıdır. "Kelâmın kibarı kibarin kelámıdır.", "Her kemålin bir zeváli her zeválin bir kemâli vardır." cümlelerinde olduğu gibi. Günlük dilde de bunun örneklerine rastlanır. Bu sanata tebdil adı da verilir.
Akis kelimesinin sözlük anlamı nedir?
Arapça tersine çevirmek anlamına gelen "aks" kelimesinden türetilmiştir.
Akis sanatına örnekler:
Bütün sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben.
Elverir ki bir gün bana derinden
Tâ derinden bir gün bana: Gel desin. (Ahmet Kutsi Tecer)
Üçüncü dizedeki "bir gün bana derinden" ibaresi tersine çevrilerek alt dizede "derinden bir gün bana" şekliyle tekrarlanmaktadır. Bu hâliyle de klasik edebiyatımızda akis sanatından umulan faydaya denk bir fayda sağlanmaktadır.
Veh ne sâhirsin ki oddan su çıkardın sudan od
Derledip ruhsárın gül gül kılanda tâb-ı mül (Fuzuli)
İçkinin hararetiyle sevgilinin yanağının al al olmasını ve terlemesini ateşten su, sudan ateş çıkmasına benzeten şair, "oddan su" ibaresindeki kelimelerin yerlerini değiştirerek yeni bir ibare meydana getirmiştir.
