Seyit Rıza kimdir? Seyit Rıza nerelidir? Seyit Rıza neden idam edilmiştir? Seyit Rıza ne zaman idam edilmiştir? Seyit Rıza Mustafa Kemal ile neden görüşmüştür?

1863'te Tunceli, Ovacık'ta doğdu. 1924 senesinde Hozat’ı işgal ederek cumhuriyet yanlısı aşiretleri basmıştır. Bunun yanında devletin köylülere dağıttığı toprakları zor kullanarak üstüne geçirmiştir. 1937'de de Nevruz Bayramı sırasında hükümet güçlerine karşı isyan başlatmıştır. 30 Temmuz 1937 tarihinde de İngiltere’ye bir mektup yazarak Anadolu toprakları için çorak, Kürdistan bereketli toprak kelimelerini kullandıktan sonra, sözlerine şöyle devam etmiştir:

“Türk Hükümeti yaptığı anlaşmalar sayesinde dış baskılardan kurtuldu, Dersim’e girmeye kalkıştı, Türk ordusunu başarısızlığa uğrattık, direnişimiz karşısında Türk uçakları bombalamaya başladı. Sayın ekselanslarına sesleniyorum, hükümetinizin yüksek manevi etkisinden Kürt halkını yararlandırmanızı istirham ediyorum, en derin saygılarımın kabulünü rica ediyorum.” 

diye konuşmuştur. Ancak bu mektebun Seyit Rıza tarafından değil, Suriye’de Yusuf isminde bir şahıs tarafından yazıldığı ifade edilmiştir.

Dersim İsyanı'nın ardından barış görüşmeleri yapmak üzere Erzincan'a çağrılan Rıza, yolculuğu sırasında 72 taraftarı ile birlikte tutuklanmıştır.

5-13 Eylül 1937'de askeri mahkeme sırasında da yargılanarak ölüm cezasına çarptırılmıştır. 15 Kasım 1937 tarihinde de Elazığ Buğday Meydanı'nda idamı gerçekleşmiştir.

İHSAN SABRİ ÇAĞLAYANGİL'DEN SEYİT RIZA'NIN İDAMI

“Seyit Rıza, sehpaları görünce durumu anladı. "Asacaksınız" dedi ve bana döndü: "Sen Ankara'dan beni asmak için mi geldin?" Bakıştık. İlk kez idam edilecek bir insanla yüz yüze geliyordum. Bana güldü. Savcı, namaz kılıp kılmayacağını sordu. İstemedi. Son sözünü sorduk. "Kırk liram ve saatim var. Oğluma verirsiniz" dedi... Seyit Rıza'yı meydana çıkardık. Hava soğuktu ve etrafta kimseler yoktu. Ama Seyit Rıza, meydan insan doluymuş gibi sessizliğe ve boşluğa hitap etti. "Evladı Kerbelayıh. Bi hatayıh. Ayıptır. Zulümdür. Cinayettir" dedi. Benim tüylerim diken diken oldu. Bu yaşlı adam rap rap yürüdü. Çingeneyi itti. İpi boynuna geçirdi. Sandalyeye ayağı ile tekme vurdu, infazını gerçekleştirdi. Oğlu yaşında bir subayı öldürecek kadar katı yürekli olan bir insanın bu mukadder akıbetine acımak zor. Seyit Rıza asılırken ileride oğlunun da sesi geliyordu: "Kulun kölen olam. Sığırtmacın olam. Gençliğime acıyın, öldürmeyin beni!"

MUSTAFA KEMAL İLE GÖRÜŞMESİ

Seyit Rıza idam edilmeden önce Mustafa Kemal Atatürk ile Elazığ Merkez Tren İstasyonu'nda görüştürüldü. Raporlara göre Atatürk, Rıza'dan af dilemesini istemiş ve Dersim'in türkleştirilmesi için işbirliğinde bulunma isteğini ifade etmiştir. Fakat kendisi bu teklifleri kabul etmemiştir. 

"Ben sizin hilelerinizi anlayamadım, onlarla başedemedim, bu yüzden görüşmek için geldim. Ölüme gidiyorum. Bu bana dert olsun, ama ben de size boyun eğmedim bu da size dert olsun"