26 Nisan 1986’da o dönem SSCB'ye bağlı olan Ukrayna’nın başkenti Kiev yakınlarındaki Pripyat’ta varlığını sürdüren Çernobil Nükleer Santrali’nde dünyanın başına gelebilecek en kötü senaryolardan biri gerçekleşti. Santralin dördüncü reaktöründe oluşan sorundan dolayı bakıma alınan nükleer santral, patladı. Patlama sonucunda olaya müdahale eden 31 kişi hayatını kaybetti.
NEREDEYSE AVRUPA'NIN TAMAMINI ETKİLEDİ!
Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan atom bombalarını tam 200 katını aşan bir etkiyle etrafa yayılan radyasyon, Türkiye'yi ve çok sayıda ülkeyi etkisi altına aldı. Bu ülkeler arasında Rusya, Beyaz Rusya, Ukrayna, Moldova, Romanya, Bulgaristan, Gürcistan, Ermenistan, Finlandiya, İsveç, Norveç, Danimarka, Estonya, Letonya, Litvanya, İngiltere, İrlanda, Almanya, Fransa, Macaristan, Avusturya, İsviçre, Sırbistan, Yunanistan, Bosna Hersek, Slovenya, Hırvatistan, İtalya, Makedonya, Arnavutluk, Lihtenştayn, San Marino, Belçika, Hollanda, Lüksemburg, İspanya, Andorra gibi Avrupa ülkeleri yer aldı.
SANTRALİ TEMİZLEYENLER KISA SÜREDE ÖLDÜ
Santralin temizlenmesi çalışmalarına katılanların çoğu öldü. Çalışmalara katılması için gönderilen ordu birliklerindeki askerler, reaktör enkazında 3 dakikalık sürelerle çalıştılar ve temizlik 15 gün sonra tamamlandı. Ancak askerler maruz kaldıkları radyasyon nedeniyle sonraki aylarda hayatını kaybetti.
SSCB İLK BAŞTA GİZLEDİ AMA...
O dönemde SSCB'nin bir parçası olan Ukrayna'daki bu felaket ilk günlerde gizlenmeye çalışıldı. Ancak bu boyutta bir nükleer felaketi gizlemek mümkün olmadı. Kazada oluşan nükleer bulutlar 2 gün sonra İskandinavya'ya ulaşmıştı. Avrupa'daki radyasyon düzeyinin ciddi boyutta artmasıyla gözlerin çevrildiği SSCB, felaketi dünyaya duyurdu ve yardım istedi. Böylece Çernobil faciası, dünyanın gündemine oturdu.
DOĞAYI VE İNSANLARI YILLARCA ÖLDÜRMEYE DEVAM ETTİ
Radyasyondan en çok etkilenen santralin çevresindeki 30 kilometre çapındaki alan boşaltılarak bu bölgede yaşayan 135 bin kişi tahliye edildi. Reaktör binası 410 bin metreküp çimento ve 7 bin ton çelikle gömüldü. Besin maddeleri başka bölgelerden getirildi ve radyasyon bulaşan gıdaların tüketimi yasaklandı. Tanı merkezleri kuruldu. 5 milyon 300 bin kişiye, radyoaktif iyodun tiroid bezi tarafından alımını engellemek için potasyum iyodür tabletleri dağıtıldı. Ukrayna'da 18 bin kilometrekarelik tarım toprakları radyoaktif kirlenmeye maruz kaldı. Ülkedeki ormanların yüzde 40'ı kirlendi.Kazadan 25 yıl sonra 2011'de yapılan bir araştırmada bile incelenen sütlerin yüzde 93'ünde kabul edilebilir düzeyin çok üzerinde uzun ömürlü izotop sezyum-137 belirlendi. Ukrayna, Rusya ve Belarus'ta 2004'e kadar 18 yaş altı 4 bin çocukta tiroit kanseri vakası görüldü. Resmi raporlara göre 9 bin, bağımsız bilim insanlarına göre ise 30 bin ile 60 bin arasında insan Çernobil'in neden olduğu ölümcül kanser türlerine yakalandı.
TAMAMEN TEMİZLENMESİ İÇİN 48 BİN YIL LAZIM
Bilim insanları, Çernobil'de yaklaşık 190 ton uranyum ve 1 ton plütonyumun halen daha santralin altında bulunduğuna belirtiyor ve bölgenin radyasyondan tamamen temizlenmesi için öngördükleri süreye ise, insanlığın ömrünün yetip yetmeyeceği bir soru işareti. Çernobil'in yakınındaki Pripyat şehrinde günümüzde ölçülen radyasyon düzeyi bile normalin 20-40 kat üzerinde. Ve tüm radyoaktif kalıntıların temizlenmesi için 48 bin yıla ihtiyaç var.
*HBO'daki Chernobyl adlı diziyle birlikte Çernobil Faciası dünya kamuoyunun gündemine tekrar gelmeyi başardı.
