Türkiye’de kentsel dönüşüm, deprem riski altındaki yapıların yenilenerek güvenli yaşam alanlarına dönüştürülmesi açısından kritik bir süreç. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte vatandaşlar beş aşamalı bir yol haritası izleyerek hem yıkım hem de yeniden inşa sürecini hızlandırabiliyor ve devlet desteklerinden faydalanabiliyor.
1. Aşama: Maliklerle Anlaşma
Süreç, maliklerin –bazen kiracı ve sınırlı ayni hak sahiplerinin de– rızasıyla, malikler arasında anlaşma sağlanarak başlıyor. Lisanslı firmalarca hazırlanan deprem risk raporu sonucunda “riskli yapı” şerhi düşülen binalarda taraflar; kira yardımı, geçici konut veya işyeri tahsisi gibi desteklerden yararlanmayı gönüllü olarak kabul edebiliyor. Anlaşma sağlanamayan hisseler için ise salt çoğunluk kararıyla ilerleme veya hisselerin açık artırmayla devri adımları devreye giriyor.
2. Aşama: Tespit Başvurusu ve Risk Raporu
Malikler, e-Devlet şifresiyle kentseldonusum.csb.gov.tr üzerinden “riskli yapı tespiti” başvurusu yapıyor. Başkanlığın yetkilendirdiği lisanslı kurum ve kuruluşlarca gerçekleştirilen inceleme sonuçları, İstanbul, Ankara ve İzmir’de ilçe belediyelerine; diğer illerde Kentsel Dönüşüm Müdürlükleri’ne iletiliyor. Eksik veya hatalı tespit itirazları, beş üniversite ve Başkanlık temsilcilerinden oluşan teknik heyet tarafından değerlendiriliyor ve itiraz süresi tamamlanmazsa 90 gün içinde yıkım aşamasına geçiliyor.
3. Aşama: Yıkım İzni ve Uygulama
“Riskli yapı” kararı kesinleştiğinde, maliklere yıkım için 90 güne kadar süre tanınıyor. Süre sonunda kendi imkânlarıyla yıktırılmayan binalar için elektrik, su ve doğal gaz kesintisi gibi tedbirler uygulanıyor; aksi halde idarece yıkım gerçekleştiriliyor ve maliyet maliklerin hisseleri oranında paylaştırılıyor.
4. Aşama: Yıkım Sonrası Planlama
Yıkım tamamlandıktan sonra yeni inşaatın proje, ruhsat ve imar işlerinde tevhit-ifraz işlemleri, maliklerin salt çoğunluk kararıyla yürütülüyor. Oybirliği sağlanamazsa da yine salt çoğunluk esasıyla karar veriliyor. Anlaşmayan maliklerin hisseleri, açık artırma veya diğer maliklerin devriyle çözülerek inşa sürecine hız veriliyor.
5. Aşama: Devlet Desteklerinden Yararlanma
Kentsel dönüşüm sürecinin her aşamasında vatandaşlar; kira yardımı, geçici konut tahsisi, kredi faiz desteği, ruhsat harcı muafiyeti ve vergi–harç muafiyetlerinden yararlanabiliyor. Riskli yapılarda en az üç aydır ikamet eden kiracılar da dahil olmak üzere maliklere 18 aya, riskli alan ilanı sonrası 36 aya varan kira desteği, İstanbul’da aylık 8.000 TL’ye kadar kira yardımı öngörülüyor. “Yarısı Bizden” kampanyası kapsamında ise 100 bin TL taşınma yardımı, 700 bin TL hibe ve iki yıl geri ödemesiz 700 bin TL krediyle toplam 1,5 milyon TL’ye ulaşan paket desteği sunuluyor; alan bazlı projelerde ayrıca 700 bin TL hibe imkânı mevcut. Faiz desteği tercih edenlere de uygun koşullarla kredi kullanma fırsatı tanınıyor.
