Halkbilimi nedir?

Halkiyat, halk bilgisi, folklor. Bir ülkede yaşayan halkın âdet, gelenek ve inanışlarını, müziğini,oyun ve danslarını, el sanatlarını, anonimleşmiş türkü,hikaye, efsane, masal, mâni, bilmece vb. gibi edebî verimlerini belli bir disiplin altında inceleyen bilim dalıdır.

Sedat Veyis Örnek (1927-1980), konuyla ilgili en önemlive kapsamlı yayın olan Türk Halkbilimi adlı kitabında,söz konusu bilimin tanımını şöyle yapar: "Halkbilim, bir ülke ya da belirli bir bölge halkına ilişkin maddî ve manevi alanlardaki kültürel ürünleri konu edinen, bunları  kendine özgü yöntemleriyle derleyen, sınıflandıran, çözümleyen, yorumlayan ve son aşamada da bir bireşime vardırmayı amaçlayan bir bilimdir."

Sedat Veyis, aynı kitabında, halk biliminin kapsamını ve toplumlar, topluluklar için rolünü, önemini de şu şekilde ifade eder: "Bir ülkenin, bir yöre halkının, bir etnik grubun yaşamının bütününü kapsayan ve temelinde o halkı oluşturan insanların ortak ve yaygın davranış kalıplarıni, yaşama biçimini, belirli olaylar ve durumlar karşısındaki tavrını, çevresini ve dünyayı algılayışını açıklamada; geleneksel ve törensel yaşam: düzenleyen, zenginleştiren, renklendiren bir dizi beceriyi, beğeniyi, yaratıyı, töreyi, kurumu, kurumlaşmayı göz önüne sermede; bir ucuyla geçmişe, bir ucuyla da zamanımıza uzanan gelenekler, görenekler, âdetler zincirini saptamada; bu zincirin köstekleyici ya da destekleyici halkalarını tek tek belirlemede; halk kültürünün atar damarlarını yakalayarak bunlardan özgün ve çağdaş yaratmalar çıkarma da halkbilimi rolü ve önemi birinci derecededir."

Türkiye'de halkbilimi

Türk folkloru araştırmaları yapmak üzere 1928 yılında, Ziyaettin Fahri Findikoğlu (1901-1974), Mehmet Halit Bayrı (1896-1958) ve Yusuf Ziya Ortaç'ın da kurucuları arasında yer aldığı, Halk Bilgisi Derneği kurulmuştur. Dernek, faaliyetlerini ve bu alanda yapılan araştırmaları Halk Bilgisi Haberleri ismiyle çıkardığı dergide yayımlamıştır. 1933'te Halkevleri'nin kurulmasıyla söz konusu dernek kapanmıştır.

Halkbiliminin ve folklorun etimolojisi

"Halk bilimi", Arapça kökenli bir sözcük olan halk ve Türkçe bilim sözcüklerinin bir tamlama oluşturmasıyla ortaya çıkmıştır. En basit haliyle halkla ilgilenen bilim anlamındadır. "Folklor" terimi ise Türkçeye Fransızcadan geçmiş olup, folk (halk) ve lore (bilgi)'den gelmektedir. Terim ilk kez İngiliz araştırmacı William Thoms (1803-1885) 1846 yılında, Londra’da yayınlanan “Athenaeum” adlı bir dergideki yazısında kullanmıştır. Thomas söz konusu yazısında halk edebiyatı ve halk gelenekleri konularındaki ürünleri inceleyen bilim dalına ad olarak Folklore teriminin kullanılmasını önermiştir.