Yeni Adam dergisi, Mehmet Akif öldükten sonra 1937 Mart'ında devrin şair, yazar ve aydınlarıyla bir anket yapmıştır. Ankette mühim bulunan şu yedi soru sorulmuştur:
- Âkif milliyetçi bir şair midir, İslâmcı bir şair midir?
- Âkif bir sınıf şairi midir, yoksa halk şairi midir?
- Âkif’in Türk inkılâbına hizmeti var mıdır?
- Âkif’in edebiyata teknik bakımdan hizmeti olmuş mudur?
- Âkif’in memleketten uzaklaşmasını nasıl izah edersiniz?
- Eserlerinde sosyal bir tez var mıdır?
- Âkif’in insanî olan tarafları var mıdır?
Âkif milliyetçi bir şair midir, İslâmcı bir şair midir?
Ahmet Hamdi Tanpınar Akif'i şöyle tasnif ediyordu: "Din çerçevesi içinde kurtuluş yolunu arayanlar, yani istismara din kalkanı ile karşı koymak isteyenler”
Tanpınar Akif'e verdiği İslamcı sıfatını, “İslâmiyet’in etrafında diğer toplayıcı sâikleri unutmak suretiyle bir birleşme vücuda getirmek istemesiyle” izah ediyordu.
Yaşar Nabi ise Akif'i “ümmet fikrinin samimi müdafaasını yapan” bir şair olarak nitelendiriyordu.
Orhan Seyfi Orhon, Akif için, “Müslüman akâidini neşreden ve o yoldan ayrılan herkese levm eden bir şair” diyordu.
Âkif bir sınıf şairi midir, yoksa halk şairi midir?
Türk edebiyatının Şair-i Azamı Abdülhak Hâmit bu soruya kısa bir cevap vermiştir: "Tefrik edilemez!"
Peyami Safa her ne kadar Akif'in halk şairi olduğunu söylese de sorudaki ifadelerin muayyen bir anlamı olmamasına dikkat çeker ve “Sınıf ve halk tabirleri ilmî, yani reelin mazbut ifadesi değildirler. Mürekkep ve
hétérogéné keyfiyetlere delâlet ederler.” der.
Yusuf Ziya Ortaç ise “O sarahaten yeşil edebiyatın yegâne cazibeli mümessiliydi.” der.
Tanpınar'a göre Âkif “Bittabi sınıf şairi değildir, belki ona halk şairi denilebilir.”
Âkif’in Türk inkılâbına hizmeti var mıdır?
Peyami Safa, “İstiklâl Harbi, Türk inkılâbının başlangıcı sayıldıkça İstiklâl Marşı bu inkılâbın tarihinde yer alacak eserdir.” diyerek Akif'in İstiklal Harbi'ndeki vazifelerini, mebusluğunu hatırlatır.
Tanpınar’a göre Âkif İstiklâl Marşı ile zaten Türk inkılâp tarihine geçmiştir.
Âkif’in edebiyata teknik bakımdan hizmeti olmuş mudur?
Yeniliğin öncü isimlerinden Abdülhak Hâmit, bur soruya, “Rolü vardır. Pürüzsüz manzum yazan odur." diyerek cevap vermiştir.
Peyami Safa, Akif'in aruzdaki eski kalıpları yıkmasına dikkat çeker. Safa, “Âkif, Türk edebiyatında teknik bakımdan Muallim Naci’yi tekâmül ettirmekten, yani müstehase aruz kalıbını tasfiyeye çalışmaktan başka rol oynamamıştır." der.
Âkif’in memleketten uzaklaşmasını nasıl izah edersiniz?
Sabahattin Ali’ye göre Mehmet Âkif, “Yürüyen tarihin arkasından yetişemeyeceğini anlayınca kenara çekilmeyi tercih etmiştir.”
Eserlerinde sosyal bir tez var mıdır?
Nurullah Ataç, “Âkif’te fikir yoktur, birtakım fikir gölgeleri vardır. Eserine bir “irtica fikriyâtı” dahi denilemez." der.
Âkif’in insanî olan tarafları var mıdır?
Hüseyin Nihal Atsız, bu soruya malumun ilami olarak yaklaşır, Atsız, “Âkif’in insanî tarafları var mıdır, diye soruyorsunuz. Hırsız ve dalkavuk olmayışını kâfi bulmuyor musunuz?" der.
Faruk Nafiz ise bu soru üzerinden umumi ve dikkate şayan bir cümle kurar: “Onun büyüklüğünü boş kalan yerinden anlamak kolaydır.”
