Ayasofya, Şeriat, Hilafet, Doğu Roma’yı konuşuyoruz, yeni bir Anayasa yapmaya hazırlanıyoruz da biz daha Hicri, Miladi, Rumi takvimi bile bilmiyoruz ki.

Bugün Rumi takvimi yazalım.. Miladi takvim: Ocak, Şabat, Martius, Nissan, May, Haziran, Tammuz, Agustus, Alul, Ekim, Kasım, Aralık. Bunlar bildiğimizi sanıp bilmediğimiz aylar. Yanlış yazdığımı düşünüyorsanız, hayır asıl işin doğrusunu yazdım.

Hicri Aylar nasıldı? Bunlar da bilmediğimizi sanıp da bildiğimiz aylar: Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülahir, Cemaziyelevvel, Cemaziyelahir, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, Zilkade ve Zilhicce. Muharrem, Safer, Rebii, Recep, Şaban, Ramazan, Şevval, hepsi insan ismi. Evvel-ahir diye 4 tane de tekrar var. Kemalistler başarılı olsaydı, ay isimleri nasıl olacaktı: Kanun-u Sani:Ocak. Şubat:Gücük. Mart:Yelin. Nisan:Açaray. Mayıs:Gülay. Haziran:Bozaran. Temmuz:Biçim. Ağustos:Derim. Eylül:Verim. Teşrin-i Evvel:Ekim. Teşrin-i Sani:Kasım. Kanun-u Evvel:Aralık. Neyse ki, kurulan meclis komisyonu 4’ü dışında diğerlerini beğenmemiş, kendi aralarında da anlaşamamışlar da Tanzimat’ın “Rumi”sine sarıldılar.

Rumi aylara gelince: (Hadi onları bizim bugün kullandığımız gibi yazalım). Rumi aylar Mart’la başlar, Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül, Teşrin-i evvel, Teşrini sani, Kanuni evvel, Kanuni sani, Şubat olarak devam eder. Bu da Osmanlı ama, Tanzimat kafasının ürünü. Biraz İslam, biraz Hristiyanlık, biraz Yahudilik, Süryanice, Aramice, Roma vs.

Bugün Mart’ın kaçı?. İlk haftanın sonuna geldik neredeyse. Rumi yılbaşı haftasındayız.

Mart Rumi takvimin ilk ayıdır. Rumi takvim, Gregoryen takvime göre 622 Hicri yılı başlangıç kabul etmekle birlikte Şemsi yani Kameri değil de Güneş takvimini kabul eden bir takvimdir. Dünya’nın Güneş etrafında dolaşmasını esas alan Şemsî Takvim 13 Mart 1840’ta uygulanmaya başladı. Böylece Müslümanlar Hicri takvimi kullanırken, Hristiyanlar Miladi takvimi, devlet ise Rumi takvimi kullandı. Kamerî takvim sisteminde bir yıl 354 günden oluşurken, Şemsî takvimde bir yıl 365 gün olarak hesaplanıyor.. Daha sonra Cumhuriyetle birlikte, resmi olarak Miladi takvim kabul edildi. Biliyorsunuz Miladi takvim de Gregoryen ve Jülien olarak ikiye ayrılır.

Tanzimat Dönemi›ne kadar Osmanlı Devleti’nde Hicrî takvim her sahada resmi takvim olarak kullanılıyordu. Yılbaşı 1 Muharrem’di. Tanzimat Dönemi’nde, 13 Mart 1840 Miladi tarihi, 1 Mart 1256 Cuma günü olarak Rumi takvimin yılbaşı kabul edildi. 

Bu fark; Rumî takvimin Jülyen takvimini, Miladî takvimin ise Gregoryen takvimini esas almasından ileri gelir. 8 Şubat 1332 tarih ve 125 sayılı kanunla Jülyen esaslı Rumî takvim yürürlükten kaldırılarak Gregoryen esaslı Rumi takvime geçildi. Bu değişiklik Miladi takvimde 1917 senesine denk gelir.

Mart, “Roma takvimi”nin ilk ayının adıdır. Ay’ın adı Roma Savaş Tanrısı “Martius”a atfedilir. Bu bir başlangıç, savaşa, baharla birlikte yolculuğa çıkışı ifade eder. Nisan sözcüğünün, Farsça (Nisan), Süryanice (Nisanna), Sümerce (Nisag=ilkmeyveler), Akadca (Nisānu) ve İbranice (nîsān) sözcüklerinden alındığı söylenebilir.

Nisan adının İngilizcesi olan April sözcüğünün Latince aprilis’den geldiği rivayet olunur. Latince aperire (açmak); ağaçların çiçek açmaya başladığı mevsimi ima eder. Aynı kelime modern Yunanca’da “ilkbahar” anlamına gelmektedir.

Mayıs adı, Roma bereket Tanrıçası Bona Dea ile birlikte tanımlanan, Yunan Tanrıçası “Maia’nın ayı” anlamında Latince Maius mensis’ten gelmektedir. 

Haziran; Süryanicede ‘sıcak’ anlamına gelir. Temmuz Aramice ve Akadca’dan gelmiştir.. Sümer’lerde çobanların ve çiftçilerin tanrısı Dummuz ile ilişkilendirilir. Gregoryen takvimindeki July Roma İmparatoru Julius Sezar’la ilişkilendirilir.

Ağustos adı tanrı kıral “Caesar Augustus”a atfen, ona adanan addır. Augustus, Julius Caesar’ın ayı Temmuz (July) gibi kendi ayının da 31 gün çekmesini istediği için Ağustos ayı da 31 gün olmuştur.. Augustus, Cleopatra’nın öldüğü aya denk geldiği için, bu ayın, takvimde bu yere yerleştirilmesini istemişti. Tanrı kıral Augustus bu aya adını vererek kutsamadan önce Ağustos ayı, Mart ayı ile başlayan Roma takviminde 6. ay olduğundan Latince “Sextilis”, yani 6. Ay olarak adlandırılmaktaydı.

Bu yazı burada bitmeyecek. Daha sırada Alul, Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şabat var.

Ha kısaca Şabat yani Şubat’le ilgili küçük bir ayrıntı: Şubat’ın batılı dillerdeki “February” gibi isimleri, Roma “arınma Tanrıçası Februus”dan gelir. Yani Şubat (Februus / Arınma tanrıçası), Mart (Martius / Savaş tanrısı), Mayıs (Bereket tanrıçası Maia’nın ayı), Temmuz (çobanların ve çiftçilerin tanrısı Dummuz’un ayı)dır. Agustos (Tanrı Kıral Agustos’a adanan ay)dır. Ankara’da, Hacı Bayram Camii’nin yanındaki kalıntılar Agustos tapınağına aittir. Yani bugünkü 5 ay, Şubat, Mart, Mayıs, Temmuz, Agustos, Tanrılara adanmış aylardır. Selâm ve dua ile.