Göçler
İlk Türk Göçleri
▪Türklerin ilk yurdu Orta Asya’dır.
▪Orta Asya doğuda Kingan dağları, batıda Hazar denizi, kuzeyde Altay dağları ve Baykal gölü, güneyde Hindikuş dağları arasında yer alır.
▪Türklerin bir kısmı anayurtlarını terk ederek göç etmişlerdir.
Göçlerin nedenleri:
►İklimin elverişsiz olması
►Nüfusun hızla artması ve Türk boyları arasındaki mücadeleler
►Hayvanlardaki salgın hastalıklar
►Yeni topraklar elde etme arzusu
►Otlakların yetersiz hale gelmesi
►Komşu devletlerin baskısı
Göçlerin sonuçları:
►Türkler, gittikleri yerlere hayvan evcilleştirmeyi, madenciliği öğretti.
►Orta Asya, Türk Kültürü dünyanın çeşitli yerlerine yayılmıştır.
►Orta Asya da nüfus azalmıştır.
►Türkler gittikleri yerlerdeki nüfusu artırmışlardır.
►Yeni Türk devletleri kurulmuştur
►Kalabalık nüfuslarla ve farklı dinler ile karşılaşan bazı Türk boyları benliklerini kaybetmişlerdir.
ASYA HUN DEVLETİ (M.Ö. 220 M.S. 216)
▪ Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.
▪ Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır.
▪ Çin, Hun akınlarından korunmak için Çin Seddini yapmıştır(M.Ö. 214)
▪ Teoman dan sonra yerine Mete geçti.
▪ Mete zamanı devletin en parlak zamanıdır.
▪ Mete orduda onlu sistemi kurmuştur.
▪ Tarihte ilk kez Türkleri bir bayrak altında toplamıştır.
▪ M.S. 48 de Kuzey ve Güney Hunları olmak üzere ikiye ayrılmışlardır.
▪ Güney Hunları Çinlilerin denetimine girdiler.
▪ Kuzey Hunlarının bir kısmı batıya çekilerek kavimler göçüne neden oldular.
Kavimler Göçü (375)
Kuzey Hunları batıya göç ederken, önlerine çıkan Barbar kavimleri (Süevler, Ostrogotlar, Vizigotlar, Frenkler, Sakonlar) batıya doğru sürmüşlerdir. Bu olaya kavimler göçü denir.
Kavimler Göçünün Sonuçları:
▪ Roma İmparatorluğu doğu ve batı diye ikiye ayrıldı. (395)
▪ Batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. (476)
▪ Avrupa da feodalite rejimi ortaya çıktı.
▪ İlk Çağ bitti. Orta çağ başladı.
▪ Avrupa da, Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.
▪ Skolastik düşünce yayılmıştır. (Skolastik düşünce belli bir fikre belli bir inanışa körü körüne bağlı olmaktır.)
▪ Avrupa 100 yıl karışıklık içinde kalmıştır.
▪ Avrupa’nın bugün ki milletleri meydana geldi
▪ Barbar kavimler arasında Hristiyanlık yayıldı
AVRUPA HUN DEVLETİ (375-469)
▪ Avrupa da kurulan ilk Türk devletidir. Devleti Balamir, Orta Macaristan da kurmuştur.
▪ En güçlü hükümdarı Attila’dır.
▪ Attila, Doğu Roma’yı vergiye bağladı.
▪ Attila, Batı Roma üzerine iki sefer yaptı.
▪ Attila dan sonra yerine geçenler bütünlüğü koruyamadılar ve devlet yıkıldı.
▪ Avrupa da kalan Hunlar buradaki kavimlerle kaynaşarak Türklüklerini kaybettiler.
GÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)
▪ Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devletidir
▪ Bumin Kağan, Avarlara karşı isyan ederek merkezi Ötüken olan devleti kurmuştur.
▪ Devletin batı kısımlarını, İstemi Yabgu yönetmiştir.
▪ İstemi Kağan, Akhun devletine son verdi ve İpek yolunu ele geçirdi.
▪ Bumin Kağan dan sonra yerine Mukan Kağan geçmiştir.
▪ En güçlü hükümdarı Mukan Kağan’dır.
▪ Devlet Doğu ve Batı Göktürkleri diye ikiye ayrıldı. Bu kollar daha sonra Çin’in egemenliğini kabul etmişlerdir.
II. GÖKTÜRK DEVLETİ (Kutluk Devleti)
▪ Kutluk, Çin hâkimiyetinden kurtularak Ötüken de devleti kurmuştur. Kutluk’a derleyip toparlayan manasında “İlteriş” unvanı verilmiştir.
▪ İlteriş’ten sonra yerine Kapkan Kağan geçti.
▪ Bilge Kağan, devleti kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk’un yardımıyla yönetti. Devletin en parlak zamanı bu devirde yaşandı.
▪ Tonyukuk, Kültigin, Bilge Kağan adlarına Orhun Yazıtları dikilmiştir.
▪ Basmil Karluk ve Uygurlar birleşerek II. Göktürk Devletine son verdiler.
UYGURLAR (745-840)
▪ II. Göktürk Devletine son veren, Kutluk Kül Bilge Kağan tarafından kurulmuştur.
▪ İlk yerleşim yerleri Karabalasagun’dur.
▪ Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Su kanalları yapmışlar. Kasaba ve kentler kurmuşlardır.
▪ Siyasi tarihlerinin en önemli olayı Talas savaşıdır(751). Bu savaşta Türkler Çinlilere karşı Arapları desteklemişlerdir.
▪ Uygurlar matbaayı ve kâğıdı kullanan ilk Türk devletidir.
▪ Mani dini Uygurların içinde yayıldı. Bu dinin, hayvansal gıda yemeyi ve savaşmayı yasaklayıcı özellikleri, Uygurların milli benliklerini yitirmelerine yol açtı.
▪ Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır.
GÖKTÜRK DEVLETİ (552-659)
▪ Türk adıyla kurulmuş ilk Türk devletidir
▪ Bumin Kağan, Avarlara karşı isyan ederek merkezi Ötüken olan devleti kurmuştur.
▪ Devletin batı kısımlarını, İstemi Yabgu yönetmiştir.
▪ İstemi Kağan, Akhun devletine son verdi ve İpek yolunu ele geçirdi.
▪ Bumin Kağan dan sonra yerine Mukan Kağan geçmiştir.
▪ En güçlü hükümdarı Mukan Kağan’dır.
▪ Devlet Doğu ve Batı Göktürkleri diye ikiye ayrıldı. Bu kollar daha sonra Çin’in egemenliğini kabul etmişlerdir.
II. GÖKTÜRK DEVLETİ (Kutluk Devleti)
▪ Kutluk, Çin hâkimiyetinden kurtularak Ötüken’de devleti kurmuştur. Kutluk’a derleyip toparlayan manasında “İlteriş” unvanı verilmiştir.
▪ İlteriş’ten sonra yerine Kapkan Kağan geçti.
▪ Bilge Kağan, devleti kardeşi Kültigin ve Vezir Tonyukuk’un yardımıyla yönetti. Devletin en parlak zamanı bu devirde yaşandı.
▪ Tonyukuk, Kültiğin, Bilge Kağan adlarına Orhun Yazıtları dikilmiştir.
▪ Basmil, Karluk ve Uygurlar birleşerek II. Göktürk Devletine son verdiler.
UYGURLAR (745-840)
▪ II. Göktürk Devletine son veren Kutluk Kül Bilge Kağan tarafından kurulmuştur.
▪ İlk yerleşim yerleri Karabalasagun’dur.
▪ Uygurlar yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur. Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Su kanalları yapmışlar. Kasaba ve kentler kurmuşlardır.
▪ Siyasi tarihlerinin en önemli olayı Talas savaşıdır(751). Bu savaşta Türkler Çinlilere karşı Arapları desteklemişlerdir.
▪ Uygurlar matbaayı ve kâğıdı kullanan ilk Türk devletidir.
▪ Mani dini Uygurların içinde yayıldı. Bu dinin, hayvansal gıda yemeyi ve savaşmayı yasaklayıcı özellikleri, Uygurların milli benliklerini yitirmelerine yol açtı.
▪ Kırgızlar tarafından yıkılmışlardır.
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Devlet Yönetimi
▪ Devletin başında Hakan, Kağan, Han unvanlarını taşıyan hükümdarlar vardı. Yabgu, Han dan sonra gelen en büyük makamdır.
▪Türk hükümdarlarına yönetme hakkının Tanrı tarafından verildiğine inanılıyordu. Bu inanışa Kut denilmekteydi.
▪ Devlet işleri Kurultay denilen mecliste görüşülür karara bağlanırdı.
▪ Ülke hanedan üyelerinin ortak malı sayılırdı. (Osmanlıya kadar) Bu gelenek Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Sosyal ve Ekonomik Yaşam
▪ Türkler göçebe bir hayat yaşarlardı.
▪ Geçim kaynakları hayvancılıktır.
▪ İlk yerleşik hayata geçen Türkler, Uygurlardır. Yerleşik hayata geçişle beraber ticaret, tarım, mimari ve sanatta gelişmeler meydana geldi.
▪ Türkler pantolon, çizme, iç çamaşır giymişler ve bunları Avrupalılara öğretmişlerdir.
Dil, Edebiyat ve Yazı
▪ Eski Türklerde dil Türkçe idi. Asya Hunlarının Oğuz Kağan, Göktürklerin Ergenekon, Uygurların Türeyiş ve Göç, Kırgızların Manas destanları vardı.
▪ Kıpçak - Oğuz Türklerinin mücadelelerini konu alan Dede Korkut Hikâyeleri de Türklerin önemli bir edebiyat ürünüdür.
▪ Türkler, Göktürk, Uygur, Arap, Latin alfabelerini kullanmışlardır. Orhun abideleri ilk yazılı eserlerdir. Bu yazıtlar Türk adının ilk geçtiği metinlerdir.
Din, Hukuk, Bilim ve Sanat
▪ Gök tanrı inancı çok yaygındı. Din adamlarına Kam ve Şaman, dini törenlerine Yuğ denirdi. Türkler ölüyle beraber eşyalarını da gömerler, mezarlarının başına da Balbal adı verilen taşları dikerlerdi. Mezarlarına Kurgan denilirdi. Maniheizm, Budizm, Musevilik, Hıristiyanlık ve Müslümanlık dinleri Türkler arasında yayıldı
▪ Yazılı hukuk gelişmemiş, buna karşılık yazısız hukuk (töre) gelişmiştir.
▪ Türklerin Astronomi alanında geniş bilgi birikimi vardı. Bir yılı 365 gün ve 5 saatten biraz fazla olarak bulmaları, On İki Hayvanlı Türk Takvimi bunun kanıtıdır.
▪ Demircilik, maden işlemeciliği, süs eşyaları, dokumacılık sanatları gelişmiştir.
