Peneplen nedir? Yontukdüz nedir? Peneplen'in özellikleri nelerdir? Peneplen nerelerde görülür? Dış kuvvetler nelerdir?
Yontukdüz veya peneplen, akarsu aşınımındaki son aşamadır. Akarsuların denge profiline ulaşmasından sonra, yan taraflardaki aşınma baş gösterir. Akarsular bu aşamada, arasından aktığı yüksek kısımları aşındırır. Sonuç olarak bu yüksek araziler hemen hemen yok olur. Bu durumun sonunda akarsular çoğunlukla menderesler veya saçaklı ağlar halinde akmaya başlar. Eğer alan sonradan orojenez aracılığıyla, hiçbir iç bozulma göstermemiş ve sonradan yükselmişse, akarsular bu sefer aşağıya doğru aşınım yapar. Bu aşınımın sonunda oyuklu menderesler, su yarıkları ve diğer yüzeysel şekiller oluşur.
Peneplenler ve aşınım yüzeyleri arasındaki farklar:
•1- Peneplenler çok daha geniş bir alan kaplar
•2- Oluşumları için çok uzun bir zamana ihtiyaç vardır.
•3- Sadece genel taban seviyesine bağlı olarak teşekkül ederler.
Peneplenlerin özellikleri
•1- Genellikle peneplenlerin üzeri, kısmen veya tamamen, kendini meydana getiren kayaçların kimyasal ayrışma ve fiziksel parçalanma sonucu ufalanmalarıyla oluşmuş bir enkaz ve toprak örtüsüyle kaplıdır. Üzeri başka depolarla örtülen peneplenler fosil peneplen adını alır ve daha sonra bu yüzeyler tekrar ortaya çıkabilir.
•2- Peneplenler oluşumlarından sonra meydana gelen tektonik bir harekete maruz kalarak kıvrılmış, kırılmış veya çarpılmış olabilirler. Yükselmeye uğramış olanlarına gençleşmiş peneplen denir. Yükselen peneplenler, genelde akarsular tarafından derin bir şekilde yarılarak parçalanmış bir görünüm kazanırlar. Bunlara plato denir.
•3- Peneplenlerde gençleşme bazen negatif bir östatik hareket sonucunda, genel taban seviyesinin alçalması şeklinde de olabilir.
