Değerli Okuyucularım;

Aslında başlıkta kullandığım sorumu, daha kapsamlı bir şekilde şöyle de sorabilirdim? Özellikle zengin Müslümanlar, yıl boyunca yapacakları sosyal yardımlarını nasıl yapmalıdır? Böyle bir soru sormaya niçin ihtiyaç duydum biliyor musunuz? Çünkü toplumunun en dezavantajlı sosyal gruplara mensup insanları tanımadan, bu çerçevede yoksulların ve utangaç fakirlerin (miskinlerin) psikolojisini bilmeden iyi niyetle fakat bazen acemice yapılmak istenen tüm sosyal yardımlaşmalar, çoğu zaman onur kırıcı olmaktadır.

Hayırseverler, sadaka niyetiyle başkalarına iyilikte bulunmak istiyorsa, insan haysiyetine ve şahsiyetine halel gelmeyecek hassasiyetle dikkatli ve rikkatli olmak mecburiyetindedir. İslâm, sosyal yardımlaşmanın hangi temel esaslar doğrultusunda yapılması gerektiğini bizlere öğretmektedir. Bunların başında “Allah rızası hayırda bulunmak” ve işin içine riya girmesini önlemek açısından mümkün mertebe “gizlice yardım etmek” gelmektedir. Bu iki ilkenin önemi üzerinde biraz duralım.

Adaba Uygun Sosyal Yardımlaşmalar, Allah Rızası İçin Yapılmalıdır

Sosyal yardımlaşmalar (gönüllü sadakalar), gösteriş için değil sadece Allah için yapılması gerekir. Çünkü başkalarından takdir ve övgü almak için yapılan bütün hayırlı işler, belki bazı muhtaçların ihtiyaçlarını şu veya bu şekilde karşılayabilir, ama Allah katında bir değeri olmayacağı gibi başka âfetlere de zemin hazırlayabilir. Nitekim Halife Hz. Ömer döneminde yaşanan ilginç bir olay bunun delilidir.

Rivayetlere göre o dönemde bir beldede yangın çıkmış ve halk ne yaptıysa yangını söndürememişti. Bunun üzerine çaresiz kalan halktan bazıları, Hz. Ömer’e müracaat edip “yangınımız suyla sönmüyor” diye dert yanmış. Hz. Ömer, “O yangın Allah alametlerindendir, Sizlerin hasislik ateşinizden bir şuledir. Suyu bırakın, yoksullara ekmek dağıtın. Eğer Sünnet yolundan gidenlerseniz hasisliği terk edin.” demiş. Onlar, Hz. Ömer’e “Bizim kapılarımız açık. Bizler cömert kişileriz, mürüvvet ehliyiz.” diyerek kendilerini savunmuşlar. Ancak Hz. Ömer’in cömertlik anlayışı ve bakışı farklı olduğu için, yaptıkları yanlışı şu şekilde izah etmiş:

“Siz âdet olduğu için yoksullara ekmek verdiniz, Allah için eli açık olmadınız. Öğünmek, görünmek, nazlanmak için cömertlik etmektesiniz. Allah rızasını kazanmak ve ona niyaz etmek için cömertlikte bulunmadınız.”

Adaba Uygun Sosyal Yardımlaşmalar, Gizli Yapılmalıdır

Sadakaların, belki iyi niyetli olarak ve teşvik mahiyetinde açıktan yapılmasında bir mahzur yoktur. Ancak büyük kitlelere yönelik olarak düzenlenen yardım organizasyonlarında arzu edilmeyen kaotik olaylar çıkabilir endişesi ile sadakaların bire bir ve gizlice yapılmasında fayda vardır. Nitekim Allah, gizlice yapılan sadakaları tercihen daha çok takdir ettiğini aşağıdaki âyetinde açıklamaktadır:

“Eğer sadakaları açıktan verirseniz bu güzel bir şeydir. Eğer onu fakirlere gizlice verirseniz, işte bu sizin için daha hayırlıdır. Allah da bu sebeple sizin günahlarınızı örter. Allah, yapmakta olduklarınızı bilir.” (el-Bakara: 271).

Her halükârda gizlice yapılan sadakların sevabı, ahirette ayrı bir yeri olacağını sevgili Peygamberimiz (sav) şu hadis-i şerifinde açıklamaktadır:

“Kulun gizli işlediği amele, Allah Teâlâ gizlilik mükâfatı yazar. Eğer bu ameli (iyi niyetle hayra teşvik olsun diye) açıklarsa, mükâfatını da alenî ameller bölümüne yazar. Eğer yaptığını (övünerek) söylerse, o vakit ameli riya defterine geçer.” (İhyâ; I: 595).

Halife Hz. Ömer, muhtaçlar rencide olmasın diye sosyal yardımlarını özellikle geceleri icra etmiştir. Yoksul insanların evlerini tespit ettikten sonra sırtında taşıdığı erzak çuvalını gizlice hak sahiplerine teslim ederdi. Hz. Ali’nin torunu İmam Zeynel Abidin de aynı yöntemle hiç kimseye görünmeden yoksul hanelerin kapılarına gizlice gıda malzemeleri bırakırdı.

Velhâsıl- Kelâm: İslâm ahlâkına ve edebine uygun olarak yapılan sosyal yardımlaşmalarda insanlığın zirveye çıktığı manevî güzellikler görülür. Ne mutlu başkalarıyla empati kurabilen feraset ehli o cömert Müslümanlara ki, onlar yoksul insanlara, sırf Allah rızasını kazanmak ümidiyle gizlice sosyal yardımda bulunur, onları incitmeden bütün ihtiyaçlarını seve seve karşılar.