Reşat Nuri Güntekin'in Çalıkuşu romanının özeti

Feride, İstanbul’da bir subayın kızıdır. Küçük yaşta anası babası ölür. Teyzesinin korumasıyla "Nötre Dame de Sion" Fransız yatılı okulunda okur. Çok haşan olduğu için, okulda ona "Çalıkuşu" adını takarlar. Yaz tatillerini teyzesinin Kozyatağı’ndaki köşkünde geçirir. Teyzesinin oğlu Kâmuran, yakışıklı, sarışın bir delikanlıdır. Zamanla birbirlerini sever, nişanlanırlar. Feride, düğün günü, çarşaflı bir kadının getirdiği mektuptan Kâmuran’ın İsviçre’de iken Münevver adında hasta bir kızla ilişkisi olduğunu ve ona evlenme vaadinde bulunduğunu öğrenir. Her şeyi yüzüstü bırakıp kaçar. Öğretmenlik yaparken Anadolu’nun Zeyniler köyü, Bursa, Çanakkale, İzmir' Kuşadası gibi çeşitli köy, kasaba ve şehirlerinde dolaşır. Güzelliği başına dert açar, her gittiği yerde karşısına bir erkek çıkar, dedikodular olur. Zeyniler Köyü'nde iken tanıştığı ihtiyar Doktor Hayrullah Bey’le Kuşadası’nda ikinci kez karşılaşır. Babacan bir adam olan Hayrullah Bey, Feride’yi kızı gibi korur; halkın dedikodusu üzerine dış görünüşü kurtarmak için onunla kâğıt üzerinde evlenir fakat aralarındaki ilişki bir baba-kız ilişkisidir. Feride, öğretmenliğe başlayınca bir "günlük" tutmuş, bütün bu maceralı hayatı günü gününe defterine yazmıştır. Hayrullah Bey bu defteri bulur, okur ve saklar. Hastalanınca, Feride’ye kendisinin ölümünden sonra ara sıra teyzesinin yanına gitmesini ve verdiği kapalı bir zarfı Kâmuran’a teslim etmesini vasiyet eder. Hayrullah Bey’in ölümünden sonra, Feride vasiyeti yerine getirir. Kısa bir süre için teyzesinin yanına gider, zarfı Kâmuran’a verir. Zarfın içinde, Hayrullah Bey’in bir mektubu ile Feride’nin günlüğü vardı. Hayrullah Bey, Kâmuran’a yazdığı mektupta, Feride’yi bir daha bırakmamasını salık vermektedir. Kâmuran, mektubu ve defteri gece sabaha kadar okur; her şeyi öğrenir. Ertesi gün yola çıkacak olan Feride’yi bir daha bırakmaz, evlenirler.

Çalıkuşu romanındaki başlıca karakterleri

Feride (Çalıkuşu): Romanın baş kahramanıdır. Ayrıca beş kısımlık romanın ilk dört kısmının da anlatıcısıdır.

Kâmuran: Feride’nin Besime teyzesinin oğludur. Genç, yakışıklı ve kibar biridir.

Doktor Hayrullah Bey: Askerî doktordur. Feride ile ilk kez Zeyniler’de karşılaşır. Sürekli askerlerin içinde kaldığından kaba saba konuşur, ağzına geleni çekinmeden söyler. Şaka yapmayı, hayatla dalga geçmeyi sever. Oldukça neşeli bir insandır.

Müjgân: Feride’nin Tekirdağ’da oturan Ayşe teyzesinin kızıdır. Feride’den üç yaş büyüktür. Feride’nin akraba çocukları arasında en çok sevdiği, sırrını paylaştığı, dertleştiği kişi Müjgân’dır.

Besime Hanım: Feride’nin Kozyatağı’nda oturan teyzesidir. Kâmuran’ın annesidir. Feride yaz tatillerini Besime teyzesinin köşkünde geçirir.

Çalıkuşu romanı ne zaman yayımlandı?

1922 yılında tefrika edilmiş, 1923'te kitap olarak yayımlanmıştır.