Tezat sanatı nedir?
Tezat, anlam bakımından aralarında zıtlık/karşıtlık bulunan kelimeleri bir ibarede toplamaktır. Burada kastedilen karşıtlık, siyah beyaz gibi bir zıtlığın yanı sıra bilmek ve bilmemek gibi olumlu-olumsuz fiilleri, baba oğul gibi nispet bulunduran ve birinin anlaşılması diğerine bağlı olan kelimeler arasındaki ilgiyi hatta farklı renklerin (yeşil mavi gibi) birbirlerine karşı
durumlarını da içine alır.
Bu zıtlık ve mukabil olma durumu yukarıdaki örneklerde gördüğümüz şekilde kelimelerin gerçek anlamları arasında olabileceği gibi mecazi anlam ları arasında da olabilir. Ayrıca büyük küçük, beyaz siyah, geldi gelmedi türünden tezatların dışında insan zihninde karşıtlık oluşturan ifadeler de tezat olarak değerlendirilebilir, diye düşünüyoruz. Aslında bu tarz tezatlar, bu söz sanatından umulan yararı daha iyi sağlarMisal:
"Cinayeti kör bir balıkçı gördü." (Attila İlhan), "Çiçeksiz bir çiçekçi dükkanında durmuş" (Ece Ayhan)
Tezat kelimesinin sözlük anlamı nedir?
İki şeyin birbirine zıt olması; aksilik, terslik anlamlarına gelir.
Örnekler:
Yağsın nesi varsa kâinatın,
Lâkin bu derin sükût dinsin. (Abdülhak Hâmid Tarhan)
Bu beyitte sükûtun dinmesini yani sessizliğin dinmesini ister, Hâmid. Bu da bir tezat teşkil eder.
Ağzını yok dediler dediklerince var imiş. (Fuzûlî)
