Varyasyon aslında “bir durumda, miktarda, seviyede belli sınırlar dahilinde görülen bir değişim ya da hafif bir farklılık hali” demektir. Buna ek olarak astronomi, biyoloji, matematik, müzik ve dilbilimde de farklı anlamlara sahiptir.
Biyoloji terimi olan varyasyon, bir türün bireyleri arasında görülen farklılıklar, karakterlerde görülen değişiklikler” anlamına gelir ve bu duruma genetik varyasyon denmektedir.
Astronomi terimi olarak varyasyon “bir gök cisminin kendi yörüngesinden sapması ya da hareketinde bir sapma olması” anlamına gelmektedir.
Matematik terimi olarak ise varyasyon bir fonksiyonun argümanı ya da argümanlarının değerindeki küçük değişikliklere bağlı olarak fonksiyonun değerinin değişmesi anlamına gelir.
Müzik terimi olarak varyasyon çeşitleme anlamına gelir, yani bir parçanın melodisinde, ritminde, temposunda vb. hafif değişiklikler yaparak oluşturulan yeni versiyon demektir, bu durumda parça değişmiş olsa da hala tanınabilir durumdadır.
Dilde varyasyon ise bir dilin yaş grupları, coğrafi konum vb. etmenlere bağlı olarak değişik şekillerde konuşulması, dilde görülen çeşitlilik hali anlamına gelir.
Genetik varyasyon nedir?
Genetik varyasyon, genetik mutasyonun bir sonucu olarak bir türün üyeleri arasında ya da bir türün grupları arasında görülen genomların farklı olması durumudur.
Her bir gen havuzu içerisindeki değişik gen çiftleri bulunur. Varyasyon hem bir topluluğun içerisinde hem de üyeler arasında görülebilir, farklı genler taşıyan taşıyıcılar bu duruma yol açar.
Genetik varyasyon temel olarak mutasyondan kaynaklanır, mutasyon ise kromozomların kimyasal yapısındaki kalıcı değişikliklerdir. Ayrıca gen çiftlerinde değişimlere yol açan bir diğer durum da genetik rekombinasyondur.
Bir topluluk içerisindeki bireylerin arasında görülen genetik varyasyon belli seviyelerde saptanabilir. Genetik varyasyonun, niceliksel özelliklerde (sürekli olarak değişiklik gösteren ve birçok gen tarafından kodlanan özellikler) ya da ayrık özelliklerde (farklı kategorilere düşen ve bir ya da birkaç gen tarafından kodlanan özellikler) görülen fenotipik değişikliklerin gözlenmesiyle saptanması mümkündür.
Genetik varyasyonu ayrıca protein elektroforezi sürecinde enzimlerin seviyesinde görülen değişimleri inceleyerek de saptamak mümkündür. Polimorfik genlerin her bir lokusunda birden fazla gen çifti bulunur. Böceklerde ve bitkilerdeki enzimlerde kodlanan genlerin yarısı polimorfik olabilir, ancak omurgalılarda polimorfizm daha nadir görülmektedir.
Sonuç olarak genetik varyasyon genlerde bulunan nükleotidlerin içindeki bazların dizilimindeki farklılıklardan kaynaklanmaktadır. DNA incelenmesi sonucunda genlerin hem kodlama bölgelerinde hem de kodlama olmayan intron bölgelerinde genetik varyasyona rastlanmıştır.
Coğrafi varyasyon ise farklı bölgelerde yaşayan popülasyonlarda görülen genetik farklılıklardır, bu durumun sebebi ise doğal seçimi ya da genetik sürüklenmedir. Mayoz bölünme sırasında yaşanan kros over ve rastgele ayrımlama süreçleri sonucunda yeni gen çiftleri ya da gen çiftlerinin yeni kombinasyonları oluşabilir. Ayrıca rastgele dölleme de varyasyona yo açabilir.
Varyasyon örnekleri
Bir insanın cilt rengi, saç rengi, göz rengi, gamzeleri ve çilleri gibi özellikler popülasyon içerisinde görülen genetik varyasyona birer örnektir. Bitkiler arasında görülen genetik varyasyona ise et yiyen bitkilerin yapraklarındaki değişim ya da polen taşıyıcıları cezbetmek için böcekleri andıran çiçeklerin oluşumu örnek verilebilir.
Bitkilerde görülen gen değişikliklerinin sebebi genellikle gen akımıdır. Polenler rüzgar ya da bir polen taşıyıcı aracılığıyla büyük mesafeleri kat ederek bir bölgeden başka bir bölgeye taşınır.
Hayvanlarda görülen genetik varyasyona ise çizgili çitalar, uçabilen yılanlar, ölü taklidi yapan hayvanlar ve yaprakları taklit eden hayvanlar örnek verilebilir. Bu tür varyasyonlar hayvanların içinde bulundukları çevre koşullarına daha iyi adapte olabilmesini sağlar.
Varyasyon kelimesinin sözlük anlamı
1. Değişik biçim, varyete:
2. biy. Değişim.
3. müz. Çeşitleme.
4. dil b. Bir dil içindeki çeşitler.
5. Bazı karakterler bakımından farklı olma, orta durumdan sapma.
6. Esas tür tipine göre belirli karakterlerde görülen ayrılıklar.
Varyasyon kelimesinin İngilizcesi
1. variation
