Klasik Türk edebiyatında şarkı
Klasik edebiyatta, Türk zevkinin ve Türk şiir ananesinin geliştirdiği bir nazım şeklidir.
Şarkı bestelenmeye uygun şekilde yazılan murabbalara denir. Şarkı olarak değerlendirilecek muhammes ve müseddesler de bulunmakla birlikte şarkı örnekleri genellikle murabbaır. Üçüncü mısralarına miyan, bend sonlarında tekrarlanan mısralarına ise nakarat denir. Dili sade, bend sayısı azdır. Halk edebiyatındaki türküyü çağrıştırır.
Şarkı, divan şiirimizin son asırlarında gazelden sonra en yaygın hatta gazelden daha popüler bir şiir çeşidi olmuştur.Şarkının bestelenerek söylenmek için şekillenmiş, nakaratlı bir şiir oluşu, onu aydınların sanat ve eğlence meclislerinden alarak halk arasına yaymıştır.
Kafiye şeması genellikle şu şekildedir (Büyük harfler nakaratları göstermektedir.):
1 . aaaa, b b ba, cc ca
2. abab, cccb, dddb
3. aAaA, bbbA, cccA
4. aBaB, cccB, dddB
5. aaaA, bbbA, cccA
Bazı şarkı örnekleri:
Kalbim yine üzgün seni andım da derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden (Yahya Kemal Beyatlı)
Fâriğ olmam eylesen yüzbin cefâ sevdim seni
Böyle yazmış alnıma kilk-î kazâ sevdim seni
Ben bu sözden dönmezem devreyledikçe nûh-felek
Şâhid olsun aşkıma arz u semâ sevdim seni
Bend-i peyvend-î dilim ebrû-yı gaddârındadır
Rişte-î cem'iyyetim zülf-i siyeh-kârındadır
Hastayım ümmîd-i sıhhat çeşm-i bîmârındadır
Bir devâsız derde oldum mübtelâ sevdim seni
Ey hilâl-ebrû dilin meylî sanâdır doğrusu
Sûy-ı mihrâba nigâhım geç-edâdır doğrusu
Râ kaşından inhirâf etsem riyâdır doğrusu
Yâ savâb olmuş ve yâ olmuş hatâ sevdim seni
Bî-gubârım hasret-î hattınla hâk olsam yine
Sihhatim rûh-ı lebindendir helâk olsam yine
Tig-ı gamzenden kesilmem çâk çâk olsam yine
Hâsılı bîhûde cevretme banâ sevdim seni
Galib-î dîvâneyim Ferhâd u Mecnûn'a salâ
Yüz çevirmem olsa dünyâ bir yanâ ben bir yana
Şem'ine pervâneyim perva ne lâzımdır banâ
Anlasın bigâne bilsin âşinâ sevdim seni. (Şeyh Galip)
Günümüz Türkçesi:
Yüz bin defa eziyet etsen de bıkmam, çünkü sevdim seni! Kaderin kalemi yazgımı böyle yazmış. sevdim seni. Dokuz felek döndükçe ben bu sözden dönmem, sevdim seni. Aşkıma yer gök şahit olsun, sevdim seni.
Gönlümün katıldığı bağ, senin gaddar karşındadır. Gönlümün dirliği senin siyalı renkli (kötü işler yapan) saçlarındadır. Ben hastayım, sıhhat ümidi senin hasta gözündedir. Bir onulmaz derde mübtela oldum sevdim seni.
Ey hilal kaşlı güzel! Gönlün meyli sanadır doğrusu. Mihrab tarafına doğru bakışım doğrusu eğricedir. Ra harfine benzeyen kaşından saparsam riyadır doğrusu. Doğru veya yanlış, sevdim seni.
Toz topraktan uzağım, senin hattının hasretinle tekrar toprak olsam ... Sözüm, sohbetim yanağın ve dudağın ile ilgilidir; helak olacak gibiyim yine. Kılıcı andıran gamzenden kesilmem, yine parça parça olsam bile. Kısacası boş yere eziyet etme, sevdim seni.
Ben deli divane aşık Galib'im. Ferhad ile Mecnun'un ruhlarına sala olsun (onlar dönemlerini tamamlayarak ölüp gittiler, gün benim günümdür.). Dünya bir yana ben bir yana olsam. Yine de yüz çevirmem. Senin mumu andıran güzelliğininin kelebeğiyim. Sakınıp gizlenmek ne lazım bana. Dost düşman bilsin, sevdim seni.