Meclis-i Mebusan, iki meclisten oluşan Osmanlı Parlamentosunun halk tarafından seçilen kanadıdır. Osmanlı Devleti’nde ilk defa 23 Aralık 1876 tarihli Kanun-ı Esasi’sine göre kurulan milletvekilleri meclisi, hükümet organlarının kendi yetki ve görev alanları içerisinde çalışmasını belirten, kuvvetler ayrılığı ilkesine göre; bu güçler yasama, yürütme ve yargı başlıkları altında toplanmıştır.
Seçilmiş parlamenterlerden oluşmakta ve padişah tarafından atanan (daha az sayıdaki) üst kamara üyelerinin oluşturduğu Soylular Meclisi (Ayan Meclisi) ile birlikte, Genel Parlamentoyu (Meclis-i Umumî) oluşturmaktaydı.
MECLİS-İ MEBUSAN 7 DÖNEMDE FAALİYET GÖSTERMİŞTİR
31 Mart 1877'de çalışmalarına başlayan 1. Meclis-i Mebusan üyeleri, geçici bir talimatla il, liva ve kazaların yönetim meclisi üyeleri arasından seçilmiş, İstanbul için ayrı bir seçim yapılmıştı. Bu parlamentoda 115 parlamenter vardı. 28 Haziran 1877'de çalışmalarını tamamlayarak dağıldı.
Aynı seçim yöntemiyle oluşturulan 2. Meclis-i Mebusan ilk kez 13 Aralık 1877'de toplandı. 93 Savaşı'nın getirdiği sorunlar nedeniyle 14 Şubat 1878'de kapatıldı.
II. Abdülhamid döneminin sonunda, 23 Temmuz 1908'de II. Meşrutiyetin ilanıyla aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında parlamenter seçimi yapıldı. Ahrar Fırkası (Özgürlükçüler Partisi) ve İttihat ve Terakki Cemiyeti (Birlik ve İlerleme Partisi)'nin katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki Cemiyeti çoğunluğu sağladı ve 4 Aralık 1908'de 3. Meclis-i Mebusan açıldı. Bu parlamento, 31 Mart Olayı ve Abdülhamit II'nin tahttan indirilmesi sonrasında Mayıs 1909'da Anayasa üzerinde değişiklikler yaparak padişahın ve Soylular Meclisi'nin yetkilerini daralttı, kendi yetkilerini arttırdı. 1911'de tek bir parlamenteri ilgilendiren, ancak politik yankıları yüksek olan bir ara seçim gerçekleştirildi.
18 Ocak 1912'de padişah parlamentoyu dağıttı ve yapılan seçimlerden sonra, 18 Nisan 1912'de 4. Meclis-i Mebusan toplandı. Bu parlamento, 5 Ağustos 1912'de Gazi Ahmet Muhtar Bey'in önerisi ile feshedildi. Balkan Savaşı nedeniyle seçime gidilemedi ve sıkıyönetim ilan edildi. İttihat ve Terakki, 23 Ocak 1913'teki Bâb-ı Âli Baskını ile iktidarı ele geçirdi.
Bu şartlarda tek parti düzeninde 1914'te seçime gidildi ve 5. Meclis-i Mebusan üyeliklerinin tamamını İttihat ve Terakki elde etti. Bu parlamento I. Dünya Savaşı boyunca bu haliyle faaliyetlerde bulundu.
MECLİS-İ MEBUSAN NEDEN KAPATILDI?
-Mondros anlaşmasından sonrasında 21 Aralık 1918'de Padişah Vahdettin tarafından, yeni seçimler yapılmak üzere parlamento feshedildi. Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebusan ilk toplantısını 12 Ocak 1920'de yaptı. 16 Mart 1920'de İstanbul'un işgali üzerine, parlamento, işgal güçlerinin baskısıyla, 11 Nisan 1920'de resmen kapatıldı.
23 Nisan 1920'de Ankara'da Büyük Millet Meclisi faaliyetlerine başladı.
