Temerrüt Nedir?

Temerrüt, borçlanmış olan bir kişinin borcunu hukuka aykırı olacak şekilde ödeyememesi durumudur. Alacaklı ya da borçlu taraflardan birinin, sorumluluklarını usulüne uygun bir şekilde zamanında gerçekleştirememesi halinde temerrüt kavramı ortaya çıkar. Temerrüt, hukuken iki temel türe sahiptir. Bunlar alacaklının temerrüdü ile borçlunun temerrüdü olarak birbirinden ayrılır. Borçlu tarafından belirlenen koşullara uygun olarak ifa edilmek istenen borcun alacaklı tarafından kabul edilmemesi halinde bu alacaklı temerrüdü olarak adlandırılır. Borçlunun, borcunu gereken zamanda ödeyememesi durumu ise borçlu temerrüdü olarak tanımlanan bir durumdur.

Temerrüde düşmek ne demek?

Temerrüde düşmek, borçlu tarafın borcunu zamanında ödeyemediği durumlarda oluşan tanımdır. Burada temerrüde düşme kavramı iflas etmek ve borcu hiçbir zaman ödeyemeyecek olmak şeklinde anlaşılmamalıdır. Borçlu, borcunun tamamını ya da bir kısmını gereken sürede ödeyemediği durumlarda temerrüde düşer.

Temerrüde düşmenin kriterleri nelerdir?

Borçlunun borcunu ödeyemeyeceğine kanaat getirilmesi için birtakım kriterlerin gözlenmesi gerekir. Bu kriterler aşağıdaki gibidir:

  • İfanın mümkün olması
  • Borcun muaccel olması
  • Alacaklının ihtarı
  • Alacaklının ifayı kabule hazır olması
  • Borçlunun ifadan kaçınma hakkının bulunmaması

Borsa işlemlerinde temerrüt

Borsa işlemleri sonucu teminat açığı oluşmuş olan yatırımcıya bu açığı kapatması için Takas Bank yasal uyarıda bulunur ve söz konusu borç için belli bir süre verir. Verilen süre içerisinde yatırımcı ödemesi gereken borcu ödeyemediyse yatırımcının hesabı temerrüde düşer. Borçlu, temerrüde düştükten hemen sonra borcunu öderse birinci temerrüde düşmüş olur ve yatırımcının hesabına o günün faiz oranlarına göre en yüksek oranın bir katı faiz uygulanır. Borçlu, borcunu temerrüde düştükten hemen sonra ödeyemezse yatırımcının hesabı ikinci temerrüde düşer. Bu durumda yatırımcıya üç kat faiz uygulanır.

Temerrüt yükümlülükleri yerine getirilmezse ne olur?

Taraflardan biri için temerrüt oluşması halinde temerrüde düşen taraf aşağıdaki adımları uygulayabilir:

  • Açık durumdaki pozisyonlar seans içerisinde ilgili borsa ya da üye tarafından likidite edilebilir.
  • Takas Bank, teminatları nakde çevirebilir.

Eğer yukarıda sayılan adımlara rağmen borçlu yükümlülüklerini yerine getiremediyse Takas Bank, ilgili üyenin kendi bünyesinde tespit ettiği hal ve alacaklarını temin edebilmek için başvuruda bulunabilir.

Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun temerrüdü

  • Türk Borçlar Kanunu madde 123

"Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde, taraflardan biri temerrüde düştüğü takdirde diğeri, borcun ifa edilmesi için uygun bir süre verebilir veya uygun bir süre verilmesini hâkimden isteyebilir."

Alacaklının seçimlik haklarını kullanmasının şartları

  • İki tarafa borç yükleyen bir sözleşme olmalıdır.
  • Borçlu temerrüde düşmüş olmalıdır.
  • Alacaklı borçluya uygun bir süre vermiş olmalıdır.
  • Borçlu kusurlu olmalıdır.
  • Verilen süre içinde borç ifa edilmemiş olmalıdır.

Alacaklıya tanınan seçimlik haklar:

  1.  Aynen ifa ile gecikme tazminatı

  2. İfadan vazgeçip müspet zararın tazmini

  3. Sözleşmeden dönerek menfi zararın tazmini

Temerrüt faizi nedir?

Temerrüt faizi, bir para alacağının doğması halinde zararın oluşup oluşmamasına ya da borçlunun kusuru olup olmamasına bakılmaksızın temerrüde düşülmesi ile ödenmesi zorunlu olan faizdir. Temerrüt faizinin istenebilmesi için para borcunun oluşması ve temerrüdün gerçekleşmesi gerekir.

Temerrüt faizini aşan bir zarar söz konusu olursa ne olur?

  • Türk Borçlar Kanunu madde 123

"Alacaklı, temerrüt faizini aşan bir zarara uğramış olursa, borçlu kendisinin hiçbir kusuru bulunmadığını ispat etmedikçe, bu zararı da gidermekle yükümlüdür. Temerrüt faizini aşan zarar miktarı görülmekte olan davada belirlenebiliyorsa, davacının istemi üzerine hâkim, esas hakkında karar verirken bu zararın miktarına da hükmeder."