Avarlar Kimdir? Avarlar'ın kültürü nedir? Avar Kağanlığı'nın tarihi...

Kuruluş: 565

Yıkılış: 835

Kurucusu: Bayan Kağan

Başkenti: Segedin

Avar Kağanlığı, Avar İmparatorluğu veya Avar Devleti bugünkü Macaristan, Ukrayna, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Hırvatistan, Slovenya, Avusturya, Romanya ve Sırbistan topraklarında 562-823 yılları arasında hüküm sürmüş Avar devleti. Devlet Avar Kağanı I. Bayan tarafından kurulmuştur.

Avrupa’nın ortasında kurulan Avar Kağanlığı, MS 6. ve 9. yüzyıllar arasında 250 yıl varlığını sürdürmüş, dönemin Avrupa’sının iki büyük gücü Bizans ve Frank’ları defalarca mağlup ederek dönemin Avrupa’sının en büyük güçlerinden biri haline gelmiştir. Avarlar bunu sadece kendi güçleri ile değil bölgedeki Kutrigur ve Slavları kendi etrafında toplayarak başarmıştır. [O. Karatay, “Convergence – Türkic folks in European Milieu”, 2003]

Avarlar da, Kafkas-Karadeniz steplerinde (Pontic-Caspian Steppe) çok eski zamanlardan beri yaşayan Türk dili konuşan halklardan biri olduğunu belirtilmekte, çoğunluğu göçebe olan bu boyların hem Kafkas-Karadeniz steplerinde, hem de Türkistan bölgelerinde yaşadıklarını, her iki bölgede bu boyların yerleşik bölümlerinin de olduğunu açıklanmaktadır.

Avarlar'ın Ortaya Çıkışı:

Avrupa Avarlarının oluşum sürecini başlatanlar Göktürkler olmuştur. Göktürklerin, Asya Hunlarının devamı olan Susan/Jujan hanedanının yönetimine son vermesinden sonra Susan/Jujan Hanedanı, yine bir Hun Devleti olan Akhunlara (Eftalit) sığınmış, dönemin güçlü devletlerinden olan Akhunların, kendilerine sığınan bu Hanedanı korumaları üzerine, Göktürkler, Akhun Devletine son vermiş, Susan/Jujan hanedanını da ortadan kaldırmıştır.

Göktürkler, Akhun boylarının Kafkas-Karadeniz steplerindeki boylarla, özellikle Attila Hunlarının bölgedeki boylarıyla birleşmeleri durumunda bunların büyük bir güç oluşturacaklarını bildiğinden bu boyların takibini sürdürmüş ve bölgeyi terk etmelerini sağlamıştır. Bunun sonucunda, Akhunlar, kendilerine yol boyunca katılanlarla birlikte Avrupa’nın içlerine yerleşmiş, Kağan olarak Avar boyundan Bayan’ı Kağan seçmeleri neticesinde Avar ismiyle anılmışlar, “bölgedeki Kutrigurlar ile Slavları etraflarında toplayarak, Avrupa’nın Bizans ve Franklarla birlikte dönemin en önemli üç süper devletinden biri olmuşlardır” [O. Karatay, 2003].

Hun İmparatorluğu´ndan sonra Orta Asya´da, Avar İmparatorluğu kuruldu (M.S. III. yy.). Kore Yarımadası´na kadar yayılan bu devlet önce Çinlilere yenildi (458), sonra Göktürkler tarafından yıkıldı (522).Bu yenilgiden sonra, Avarların büyük bir bölümü batıya göç etti. Bir süre Volga dolaylarında ve Güney Rusya´da yaşadıktan sonra, Macaristan merkez olmak üzere Tuna yöresine yerleştiler ve yine büyük bir imparatorluk kurdular

Avar Dili:

Avarların diline dair veriler oldukça azdır ve bu verilerin azlığı güvenilir yorumlar yapmaya engel olmaktadır. Yazılı kaynaklarda bulunan Avar unvanları ve kişi isimleri Altay dil ailesinde yaygın isimlerdir. Arkeolojik verilere göre Avarlara ait yazılı metinler çözülmeyecek kadar kısadır. Avar diline dair veriler içeren tek bir anıtta ise batık bir Nad-Sent-Miklosh define gemisinden çıkmış, ancak Yunan harfleriyle yazılı olan metin Rus dilbilimci E. Helimski, ekibi tarafından incelenen buluntulardan sonra kullanılan dilin Tunguzca olduğunu söylemiştir. Başka bir dilbimici olan O. Mudrak ise dilin Bulgarcaya benzediğini iddia etmiştir. Macar tarihçi András Róna-Tas'a göre Avarlar ilk dönemlerden itibaren Türk dilinin bir lehçesini konuşmaktaydılar. Szarvas şehrinde bulunan iğne kutusundaki yazılar András Róna-Tas'a göre Türk dilinde yazılmıştır. Gábor Vékony bu yazıların Macarca olduğunu söylemiştir. Fakat bir sonuca ulaşılamamıştır.. 6. yüzyıl tarihçisi Menandros Protektor, Avarların konuştuğu dilin Hunların diliyle aynı olduğunu belirtmektedir. Dilin kökeni belirleyen etmenlerden biri olduğu varsayılırsa Avarların Ogur Türklerinin bir parçası oldukları öne sürülebilir.

Geçim Kaynakları:

Avarların ekonomik sistemi zayıftır ve göçebe hayvancılık üzerine kuruludur. Tarım, Avarlarda gelişmemiş, ancak onlara bağlı kabilelerde görülmektedir. Alman Türkolog Josef Markwart, şunları söylemiştir:Avarlar göçebe oldukları için zaptettikleri yerlere çiftçileri yerleştirmek menfaatleri icabı idi.

Avarlar İstanbul'u kuşatan ilk Türk devletidir.

İkinci Türk İmparatorluğu´nu kuran kavim (lll.-IX.yy.).Hu. 573-882 yılları arasında toprak anlaşmazlığı yüzünden Bizans ile birkaç kere savaştılar, bu savaşların çoğu yenilgiyle sonuçlandı. Böylece Avarlar zayıf düştüler, sonunda Şarlman (Büyük Kari) Avar İmparatorluğu´nu ortadan kaldırdı, Avar kavmi İslavlara karışarak eridi.Avarlar,Sasanilerle birlikte İstanabul'u kuşatan ilk Türk topluluğudur.

Avarlar'ın kültürü:

Avarlar da birçok Türk kavmi gibi göçebe bir kavimdi. Devlet çeşitli kabilelerden oluşan bir federasyon biçimindeydi. Bir asker ve savaş düzeni içinde yaşayan Avar Devleti´nin başında bir kağan bulunurdu. Genellikle atlı olan Avarların başlıca silâhı ok ve yaydı, ama kılıç da kullanırlardı. Avarların bir kısmı zamanla göçebelikten çıkıp yerleşik hayata girmiştir. Bunlardan bir kısmı ticarette başarı göstermiştir. Macaristan´da kazılan on beş bin kadar Avar mezarında, Avarların yaşayışı ile ilgili pek çok eser bulunmuştur.

Kölelik Avar toplumunda çok yaygın değildir. Köleliğin yaygın olmadığı özellikle 6. yüzyıldaki bir fetihten sonra Avarların esir ettikleri yaklaşık 10 bin kişiyi öldürmelerinden anlaşılmaktadır. Avarlar bir süreden sonra asker yetiştiren bir kavime dönüşmüştür. Avarlara ait mücevher eşyaları çok estetiktir ve sanat alanındaki ilerlemeyi göstermektedir. Avarlar çok güzel halılar, işlemeler meydana getirmiş, ayrıca gümüş işlemeciliğinde ilerlemişlerdir. Tüm Avrupa'da Avarların özel kemerleri aranmaktadır. Avar sanatında Türk, Pers ve Çin izleri görülebilir.

Avar Kalıntıları:

Avar imparatorluğu nüfuz sahasına giren bölgelerde (Macaristan, Arnavutluk, Hırvatistan, Çekoslovakya, Avusturya, güney Almanya), 1970’lere kadar yapılan, “Avar çağı” ile ilgili arkeolojik kazılarda çıkarılan insan iskeletlerinde Germen, islav, iranlı, Fin-Ugor gibi türlü tipler arasında Türk tipinin de (brakisefal) dikkati çekecek ölçüde olduğu, hatta bazı buluntu yerlerinde, asli Türk soyunu temsil eden “Andronovo tipi“ne bile yüzde 10-15 gibi, oldukça yüksek bir nispette rastlandığı tespit edilmiştir.

AVAR KAVALI

Macaristan´da Janoshida (Szolnik ili) bölgesinde 1933 yılında yapılan bir kazıda, bir erkek iskeletinin el kemikleri arasında bulunan bu çifte borulu kavalın ses delikleri 2+5 şeklindedir. Benzerlerine Kafkasya. Volga ve Türkistan dolaylarında bugün de rastlanır.