İslâm Dîni, Kur’ân-ı Kerîm’in Nisa sûresinin 4/23.âyetiyle süt anneliğini ve süt kardeşliğini evlilik engeli kılmıştır. Anılan âyette “…Sizi emziren süt anneleriniz ve süt kızkardeşlerinizle evlenmeniz de size haram kılınmıştır…” buyrulmaktadır.[1]
Evlilik Engeli Kılınmasının Amacı
Doğrusunu Allah bilir nafaka ve mîras hakkı doğurmayan süt akrabalığının amacı emzirme yoluyla çocukları korumak olduğu gibi neseb ve hısımlık gibi tabii bir yolla akrabalık kurumunu geliştirmek, kadınlarla erkekler arası sosyal ilişkilere daha geniş ve meşru bir alan açmaktır.
Süt Akrabalığını Oluşturma Şekli, Haramlık ve Ensest İlişki
Bir kadın tarafından emzirilen bebek kendisini emziren kadının süt çocuğu ve o kadının doğurduğu ve doğuracağı bütün çocukların da süt kardeşi olur.
Mesela: Bir kız çocuğu kardeşleri ve dayıları ile evlenemeyeceği gibi, süt çocuğu da süt kardeşleri ve süt dayıları ile de evlenemez. [2]
Süt akrabalığı bilinerek yapılacak evlilikler, haram olduğu için dini ölçülerimize göre geçersizdir. Yapılacak cinsel ilişkiler de en ağır zina türü olan ensest ilişki niteliğine bürünür.
Evlilik sonrasında ortaya çıkacak ve eşler tarafından kabul edilecek şekilde bir veya iki şahitle kanıtlanacak “evlilik engeli süt akrabalığı” ise nikâhı düşürür. Eşlerin ayrılması gerekir. Peygamberimiz tarafından eşlerin ayrılması gereğine işaret buyrulmuştur. [3] Ancak Müslüman olmadan önce süt kardeşleri olarak evlenip çocuk sahibi olan ailelerde özellikle kadının Müslüman olduğu durumlarda nikahı düşmez. Burada “İla ma ked selef / İslâm öncesinde yapılanlar müstena” kuralı cari olsa gerektir.[4]
Süt Akrabalığının Oluşabilmesi İçin Gereklilikler
a.) Evlilik engeli olacak süt anneliği ve süt çocukluğunun oluşabilmesi için;
“annelerin çocuklarını iki yıl emzirebileceğini “beyan eden Bakara sûresinin 2/233. âyeti ile “sütten kesilmenin iki yıl olabileceğini” açıklayan Lükman sûresinin 31/14.âyetine göre emen çocuğun kamerî iki yaşını aşmamış olması gerekmektedir.
İki yaşından büyük çocuğun emzirilmesi ile süt akrabalığı oluşmaz.[5]
Kur’ân gibi Sünnet de bu konuya açıklık getirmektedir. Allah’ın Resûlü şöyle buyurmaktadır:
“Süt emmek suretiyle oluşacak haramlık, bebeğin bağırsaklarında etkisini gösterecek şekilde kadının memesinden emilmiş olması ve bunun da sütten kesilme yaşından önce gerçekleştirilmiş olması gerekir,”[6]
b.) Birden fazla kadının sütünü emen veya içen çocuğun birden fazla süt annesi olur.
Süt Akrabalığı da Saygıyı Gerektirir
Evlilik engeli oluşturan süt akrabalığı, bir ömür boyu muhafaza edilmesi; sevgi, saygı ve ikramla yaşatılması gereken bir mânevI kurumdur. Bu gereklilik Peygamberimiz Hz.Muhammed tarafından da örneklendirilmiştir. –Allah şanını artırsın- Peygamberimiz süt annesi Halime’ye büyük bir saygı göstermiş ve süt kızkardeşi Şeyma’yı da esirlikten kurtarıp büyük ikramlarda bulunmuştur.
İhtilaflı Konular
Yukarıda yapılan açıklamalar –ictihadî nitelikli olanları bir tarafa- Kur’ân ve Sünnet’in açık hükümlerine dayanmaktadır. Açıklananlarda bir ihtilaf yoktur. Ne var ki tarihî süreç içinde başlıca dört ayrı konuda ihtilaf edilerek farklı görüşler ileri sürülmüştür. İhtilaflar günümüzde de devam etmektedir. Bu dört konu şunlardır:
1.) Emzirenin inancı, ahlâkı, bedeni ve ruhsal sağlığının ve aldığı gıdaların emen çocuk üzerinde olumsuz etkisi var mıdır?
2.) Kaç emme ile süt akrabalığı oluşur?
3.) Süt akrabalığı için memeden emme ve emzirme gerekli midir? Sağılan sütün damardan veya ağızdan verilmesi ile akrabalık oluşur mu?
4.) Süt akrabalığı süt babalığı, dedeliği ve amcalığı gibi süt annesinin kocası ve koca akrabalığını içine alır mı?
Şimdi bu dört maddeyi teker teker inceleyecek ve tercih ettiğimiz görüşü açıklayacağız.
[1] Eski Ahid de süt akrabalığının evlilik engeli olduğuna işaret etmektedir. (Ezgilerin Ezgisi 2/2)
[2] Süt akrabalığının süt annesi yönünden örneğin süt dayılığı ile devam edebileceği konusunda görüş birliği varsa da süt babalığı yönünden mesela süt babalığı, dedeliği ve süt amcalığı ile devam edip etmeyeceği konusunda ihtilaf vardır. Bu konuyu ayrı bir başlık altında inceleyeceğiz.
[3] Tirmizî Rezâ’ 4, Hn.1151,Buharî İlim 26
.Süt anneleri olan kadının kendisi ve eşini emzirdiğini söylemesi üzerine şüpheye düşüp konuyu Peygamberimize açan sahabi Ukbe’ye o, eşinden ayrılması için şöyle buyurmuştur: Mademki o kadın sizi emzirdiğini söylüyor. O kadınla nasıl evli kalabilirsin? Bırak gitsin.
[4] Nisa 22,23
[5] Yetişkinin Emzirilmesi ile Süt Akrabalığı Oluşmaz: – Allah şanını artırsın – Peygamberimizin sahâbilerinden Ebu Huzeyfe’nin evinde evlatlık olarak büyüyen Salim’in bülûğa/ergenliğe ermesinden sonra Ebu Hüzeyfe’nin mahremiyet açısından duyduğu rahatsızlığı, eşi Sehl’e Peygamberimize iletir. Peygamberimiz de ona yetişkin olan Salim’’i emzirerek süt çocuğu edinmesini ve böylece duyulan sakıncanın giderilmesini öğütler.
Yetişkinlerin emzirilmesi yoluyla da süt akrabalığı oluşturulabileceğine delil getirilmek istenen bu olay hadîs kaynaklarımızda yaygın olarak rivayet edilmekle birlikte senedi yönünden eleştirilmektedir. Kaldı ki bu rivayet Kur’ân’a aykırıdır. Çünkü Kur’ân süt akrabalığının ilk iki sene içinde oluşacağını bildirmekte ve kadının namahreme göğüs bölgesini açamayacağını açıklamaktadır. (Nûr 31) Nakledilen rivayet insan fıtratına da aykırıdır. Çünkü doğurmayan kadının emilecek sütü olmayacağı da bir hakikattir.
[6] Tirmizi, Rada, h:1152
