Gençlik üzerine son 150-200 yıldır ifsat edici, yıkıcı çalışmalar yapılmaktadır. Bu yıkıcı çalışmalar sonucu son 20 yıldır gençler arasında ciddi anlamda kültürel-inanç kodlarından kopma tespit edilmiştir. Olumlu anlamda her ne kadar çalışmalar yapılsa ve bir nesil yetişse de yıkım kolay olduğundan ve yıkıcı unsurlar fazla olduğundan dolayı yetişen gençlik her geçen gün kendi inanç ve kültür kodlarından uzaklaşmaktadır.
Şüphesiz medeniyetin geleceği, gençliğin istendik toplumsal değerler yönünde yetişmesi ile mümkün olacaktır. Kendi kültüründen uzaklaşan gençlik ise kendi kültürünü ve değerlerini kendi elleri ile yıkıma uğratır. Tanzimat döneminde Avrupa’ya gönderilen gençlerin yurda dönüşte kendi kültür ve medeniyetlerine verdikleri hasar en bariz örneklerdendir.
Gençliğin her geçen gün toplumun değerlerinden uzaklaşmasının elbette çeşitli sebepleri vardır. Bununla birlikte sürekli gençliği ve gençliğin gidişatını eleştiren toplum, bu gidişatı durduracak ve olumlu yöne kanalize edecek külli ve kalıcı çözümler de üretebilmiş değildir. Biz bu çalışmamızda sebep ve çözüm önerileri üzerinde duracağız.
Gençlik sorunlarını incelediğimizde şu başlıklar öne çıkmaktadır.
Dikkat ve Algı Sorunu
İnsan beyni ve öğrenmede en önemli unsurlardan konsantrasyon, dikkat (algı), hafıza ve muhakeme sağlam olduğu ölçüde insan çalıştığı konu üzerinde başarılı olur. Günümüz gençliğini odaklanma sorunu yaşadığından dolayı savrulmakta ve başladığı işi bitirememektedir. Bu da gence başarısızlık olarak dönmekte ve söz konusu konudan uzaklaşarak muvaffak olamamaktadır. Yine gençlik asıl odaklanması gerektiği yaşam konularından kopunca savrulması kaçınılmaz hale gelmektedir.
Bu durumda gerek patolojik gerek nörolojik gerekse psikososyal/çevresel faktörleri düzenlemek gerekir. Yapabileceği ve öncelik konulara-alanlara gençliği yönlendirmek gerekmektedir.
Uyku Sorunları
Uyku insanı bedensel, fiziksel, sosyal ve psikolojik her yönden etkilemektedir. Günümüz gençliği gece gündüz mefhumunu karıştırmış bulunmaktadır. Gecenin saat 23.00 ile 02.00 arası uyku verimi ve dinlenme açısından melatonin salgısının en çok salgılandığı saatlerdir. Oysa bu saatlerde gençler çeşitli sebeplerle (dijital oyun, sosyal medya vs.) genelde uyanık iken, beynin en verimli şekilde çalıştığı 08.00 ile 11.00 saatlerinde uyku, uyuşukluk, isteksizlik gibi sebeplerle çalışmaya başlayamamaktadırlar.
Çözüm olarak en geç saat 23.30 da uykuya geçip, en geç kerahet saatleri dediğimiz sabah güneşin doğmaya başladığı, diğer tabirle sabah namazı vaktinin çıktığı andan itibaren ki 45 dakika ve akşam ezanından önceki 45 dakika uyanık olmak gerekir.
8 saatten fazla ya da 4 saatten az uyumamalıdır. Uyku dengesi hayatta dengenin ön şartıdır. İnsan beyninin en verimli çalıştığı saatler sabah 06.00-12.00 arasıdır (1).
İştah Sorunları
Sağlıklı beslenme hem biyolojik hem de psikososyal açıdan çok önemlidir. Özellikle koruma/katkı maddelerinin hat safhaya çıktığı bu zamanda helal ve sağlıklı beslenmeyen insan ciddi anlamda sorunlarla karşılaşmakta ve hastalıklar yaşamaktadır. Hastalıkların temel nedenlerinden biri de alınan besinin tamamen sindirilmesini beklemeden üstüne başka bir yemek yemektir (2). Acıkmadan yemek yemek zararlı olduğu gibi tıka basa yemek yemek de zararlıdır.
Gençlerle yapılan görüşmelerde genel anlamda sabah kahvaltısı yapmadıkları ve hazır gıdalarla güne başladıkları tespit edilmiştir. Oysa sabah kahvaltısı hayati öneme sahiptir.
Çözüm olarak, özellikle helal ve sağlıklı beslenmeye azami dikkat edilmelidir. Sabah kahvaltısı mutlaka yapılmalıdır. İhtiyaç dâhilinde günlük iki öğün yenmelidir. Saat 21.00'dan sonra yemek yememelidir. Hazır gıdalardan kaçınmalıdır.
Hayata Anlam Yükleyememe
Hayata anlam yüklemek, hayatı yaşanabilir kılan en önemli faktördür. Anlam yüklenmeyen hayat, yaşamaya değmez olarak algılanır. Böyle bir hayatı da yaşamak istemeyen gençlik ya boşluğa düşüp depresif bir hayat yaşıyor ya da sonu ebedi cehennem olmasına rağmen intihara kalkışıyor.
Daha çocuk yaşta hayatın anlamı ve önemi gençlerimize kavratılmalıdır. Gençler böylece bunalımdan kurtulabilir. Bir şeyi yapacaksa neden yapması gerektiği, yapmayacaksa neden yapmaması gerektiği anlatılmalı yani ikna metodu ile gençlik yetiştirilmelidir.
Amaçsızlık/Gayesizlik
Gayesi olan insan zamanını ve düşüncesini/beynini sürekli bu yönde kullanır ve zinde tutar. Gayesi olmayan insan ise hayatı monoton ve belirsizliklerle yaşar. Belirsizlik ise beynin en büyük düşmanlarındandır.
Özellikle gaye ve mefkûre kavramı önemlidir. Sadece hedefe yönelik çalışmak yetmemektedir. Hedef ruhsuz, mefkûre ruhludur.
Gençlerimize, sadece kendisine yönelik hedef doğrultusunda değil, diğergamlık endeksli mefkûreye yönelik çalışması gerektiği şuuru kazandırmalı ve bu yönde yetiştirmeliyiz. Yani mefkûre sahibi gençlik yetiştirmeliyiz. “Bir adamın kıymeti, himmeti nisbetindedir. Kimin himmeti milleti ise, o kimse tek başıyla küçük bir millettir” (3).
İnanç Zayıflığı
Birçok ayet ve hadis inancın insanı nasıl ayakta tuttuğunu göstermektedir. İnanç insanı diri tutar. İnancını kaybeden genç yaşayamaz. Günümüz gençliğinin en büyük sorunlarından biri inanç bunalımıdır. İnanan insan bilir ki; dünya imtihan yeridir ve Allah hiç bir canlıya taşıyamayacağı yükü yüklemez (Bakara Sûresi 286). “İman, insanı insan eder. Belki insanı sultan eder (Nursi, B, Sözler), İman hem nurdur, hem kuvvettir. Evet, hakikî imanı elde eden adam, kâinata meydan okuyabilir ve imanın kuvvetine göre hâdisatın tazyikatından kurtulabilir” (Sözler).
Kaygı Bozukluğu
Kaygı bozuklukları, aşırı korku ve kaygı ile giden bozuklukları ve ilişkili davranışsal bozuklukları kapsar (4).
İnsanoğlu geçmişin elemini geleceğin ise kaygısını yaşayan bir varlıktır. Günümüz gençliği özellikle geleceğin kaygısını yaşamaktadır. Özellikle ekonomik/gelir kaygısı gençlerin önemli sorunlarından biridir.
Çözüm olarak farkındalık, gayret ve azim ile çalışan bir insanın işsiz kalmayacağı, "İnsana ancak çalıştığının karşılığı vardır” (Necm, Sûresi 39) ilahi vaadden dolayı kaygıyı en aza indirebiliriz. Anksiyete bozukluğuna varan bir kaygı oluşmuşsa uzmana görünmelidir.
Teknoloji Bağımlılığı
Bu yüzyılın en büyük sorunlarından bir tanesi teknoloji bağımlılığı ve dijitalleşmedir. Kontrolsüz kullanılan teknolojik aletler biyolojik, psikolojik, fizyolojik ve sosyolojik rahatsızlıklara sebep olabilmektedir. Özellikle ilk ve ortaokul yaşlarında çocuklar teknolojiyi fazla kullanırlarsa çok daha büyük hasarlara sebep olmaktadırlar.
Teknoloji Bağımlılığı Sonucunda Oluşan Bazı Rahatsızlıklar - Boyun ağrısı ve sertleşmesi - Göz kızarması ve yanması - Uyuşukluk ve depresif hal - Bitkinlik, yorgunluk, halsizlik - El ve parmaklarda uyuşma - Bedensel bozukluklar - Uyku bozuklukları - Uyanmada zorluk - Algı, dikkat ve konsantrasyon bozuklukları - Akademik başarısızlık - Bireysel problemler - Sosyal-kültürel sorunlar - Beslenme bozuklukları - Gerçek hayattan kopuş (5).
Çözüm olarak gençler teknolojiyi kontrolsüz kullanmaktan vazgeçmelidir. Bunun için gençlere yönelik sosyal/kültürel ortamlar oluşturulmadır. Özellikle alternatifler geliştirilmelidir. Gençlerin alemini cezbedecek çalışmalar yapılmalıdır.
Dijital Sosyallik
Günümüz gençliğinin en büyük sorunlarından bir tanesi dijital sosyalliktir. Gerçek sosyal hayatta kendini kanıtlayamayan, kendini ifade edemeyen gençler, dijital ortamda sesli görüntülü ve yazılı bir şekilde kendini daha rahat ifade edebilmektedirler. Bu da zamanla dijital sosyal kavramını ortaya çıkarmış ve güçlendirmiştir. Gençler sosyalliği dijitalde aramaktadır. Oysa dijitalde sosyallik pek de mümkün olmamaktadır.
Dijital sosyal âlemde kendini bulan genç gerçek sosyal hayattan kopmaktadır. Gerçek sosyal hayatı daha gerçekçi ve yaşanabilir hale getirmek gerekir.
Ümitsizlik
Günümüz gençliği yaşadıkları sosyal ve dijital ortamın etkisiyle ümidini yitirmekte ben bunalıma girmektedirler. Psikolojik sağlamlığı zayıflayan genç küçük bir problem karşısında ümitsizliğe kapılabilmektedir.
“Allah'ın rahmetinden ümidinizi kesmeyin” (Zümer Sûresi, 53) ilahi buyruk ümitsizliği yasaklamaktadır. Bununla birlikte Bediüzzaman Said Nursi hazretleri tabiri ile “yeis, mani'-i herkemaldir” (Nursi, B, Tarihçe-i Hayat).
Daha çocukluklarından itibaren gençlerin yanında felaket tellallığı yapılmamalı ve geleceğe yönelik korku senaryoları çizilmemelidir. Bütün kapılar kapalı olsa bile mutlaka Allah açık bir kapı bırakacaktır şuuru ile gençlik yetiştirilmelidir. Ümitsizlik değil ümit aşılanmalıdır.
Aileden ve Toplumdan Kopuş
Günümüz gençliğinin problemlerinden bir tanesi de, batının içimize attığı “birey” kavramının içimizde neşvünema bulması ve bunun sonucunda toplumdan ve toplumsallıktan uzaklaşma olmasıdır. Toplumsal hayatın en küçük birimi “ailedir.” Özellikle feminist ve eşcinsel yaşantının özendirilmesi sonucunda, gençler aile aidiyeti ve toplum aidiyetinden uzaklaşmaktadırlar.
Aile içi iletişim problemleri ve anne baba tutumları gençlerin aileden uzaklaşmasına sebep olan diğer faktörlerdendir. Medya ise haz odaklı bireysel yaşantıyı gençlere enjekte ettiğinden, nihai sonuç olarak gençler aile ve toplumdan soyutlanmakta ve uzaklaşmaktadır.
Çözüm olarak evvela aile işi iletişimde güvene dayalı ve değer odaklı ortam oluşturulmalıdır. Medyada ailenin önemi üzerine içerikler oluşturulmalıdır. Devlet, aile yapımıza zarar veren sosyal medya, dizi ve film gibi içerikleri yasaklamalıdır. Sivil toplum kuruluşları gençliğin sorunları ve çözüm önerileri üzerine önemli faaliyetler yapmalıdır.
KAYNAKÇA
- Kalkan, A. Başarılı Çocuk Eğitiminde Ailenin Rolü Arık Yay. Adana, 2018.
- Salih, A. Gerçek Tıp, Yitik Şifa Yay. 19. Baskı, İstanbul, 2017.
- Nursi, B. Tarihçe-i Hayatı, Envar Neşriyat, İstanbul, 2017.
- Köroğlu, E. Klinik Psikopatoloji, HYB Basım Yayın, Ankara, 2016.
- Kalkan, A. Teknoloji Bağımlılığı ve Bilinçli Medya Kullanımı, Ensar Yay. İstanbul, 2021.
- Özdel, K. Sosyal Fobiden Hayata Yolculuk, Epsilon, 1. Baskı, 2021.
- Saygılı, S. Ergenlik Sorunları, Elit Kültür, 43. Baskı, İstanbul, 2015.
- Çetin, D. Beka Yayınları, İstanbul, 2022.
Adnan Kalkan
Eğitimci Yazar
Aile Danışmanı
Psikoloji Bilim Uzmanı
Aile Bilim Kültür ve Eğitim Derneği Başkanı
Türkiye Aile Meclisi Genel Başkan Yardımcısı
